ThS.Hà Đặng Cao Tùng: Cần yêu cầu học sinh phải “nói” chứ không phải “đọc” bài thuyết trình, khi học sinh có thể sử dụng ứng dụng AI để làm bài

Không dừng lại ở việc phổ cập tin học, trí tuệ nhân tạo (AI) cũng đã và đang được đưa vào chương trình các cấp học phổ thông Việt Nam. Trong bối cảnh đó, tạp chí Tin học & Đời sống đã có cuộc trao đổi với ThS. Hà Đặng Cao Tùng - nguyên Chủ nhiệm Khoa CNTT Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nội, nay là Trường Đại học Thủ đô Hà Nội.

ThS. Hà Đặng Cao Tùng - Khoa CNTT Đại học Thủ đô Hà Nội (trước đây là Trường CĐSP Hà Nội).

PV: Mới đây, Chính phủ mà trực tiếp là Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có chủ trương phổ cập AI vào giáo dục các cấp học phổ thông. Vậy theo ông, sách giáo khoa cùng các giáo án của giáo viên phổ thông cần phải như thế nào?

ThS. Hà Đặng Cao Tùng: Theo tôi, ở đây có 2 vấn đề. Thứ nhất phải trả lời câu hỏi có thật sự cần thiết phải phổ cập AI hay không? Và nếu câu trả lời là cần thiết thì tổ chức triển khai thế nào?

Norbert Wiener, cha đẻ của ngành điều khiển học đã nói: “Chúng ta đã thay đổi môi trường của mình một cách triệt để đến mức giờ đây chúng ta phải tự thay đổi chính mình để tồn tại trong môi trường mới đó”. Ngày nay, khi các thiết bị và phần mềm thông minh phổ biến đến mức những thiếu niên hay những người bán hàng đều biết sử dụng thì việc phổ biến AI trong xã hội đã trở nên cấp thiết để mọi người có thể sống an toàn, có trách nhiệm trong môi trường đó. Thực tế là, đầu năm nay, Bộ GD&ĐT đã ban hành thông tư 02/2025/TT-BGDĐT quy định Khung năng lực số cho người học.

Tuy nhiên, khi đặt ra vấn đề giáo dục AI thì không phải chỉ dạy cho học sinh có học vấn về AI, nghĩa là biết sử dụng các công cụ AI một cách an toàn, có trách nhiệm, mà còn phải dạy để họ biết ứng dụng AI một cách hiệu quả vào trong học tập, lao động, hình dung được cách hoạt động của các sản phẩm AI và cách chúng được tạo ra. Đó chính là khía cạnh công nghệ và khoa học về AI. Điều này sẽ giúp tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, dù họ làm việc trong lĩnh vực AI hay ngoài lĩnh vực đó.

Những quyển sách giáo khoa, được triển khai theo công nghệ AI, để học sinh có thể học một cách hiệu quả trong điều kiện thiếu giáo viên là rất cần thiết và nên chăng có thể bắt đầu từ một bộ sách giáo khoa về AI? Tuy nhiên, để làm được việc này, đầu tư là rất lớn, chỉ có thể thực hiện được khi có sự vào cuộc, đầu tư của Nhà nước.

PV: AI không phải là việc riêng của giáo viên Tin học. Vậy ông nghĩ gì về sự sẵn sàng vào cuộc của giáo viên các môn học khác?

ThS. Hà Đặng Cao Tùng: Từ góc nhìn tích cực, học sinh có thể dùng AI để làm bài tập, để tự học. Giáo viên có thể dùng AI để tạo ra bài giảng, thậm chí là sáng tác nhạc, vẽ tranh… làm cho bài giảng trở nên hấp dẫn hơn, gần gũi hơn. Nếu chịu khó cập nhật, AI giúp cho công việc của mọi người trở nên hiệu quả hơn. AI còn giúp giáo viên rèn luyện ngôn ngữ, dạy học sinh bằng cách nói ngắn gọn, giản dị, gần gũi mà vẫn đúng bản chất, tránh sa vào câu chữ cụ thể, gọi là “lời chật, ý rộng”.

Từ một góc nhìn khác, khi học sinh dùng AI làm bài, giáo viên cũng cần thay đổi cách đánh giá để phân biệt rõ giữa năng lực thật và sản phẩm do công cụ hỗ trợ. Nếu chỉ yêu cầu nộp bài viết, kiến thức có thể đi thẳng từ AI đến giáo viên, bỏ qua quá trình tư duy của học sinh, họ chỉ đóng vai trò shipper chữ. Vì vậy, việc kiểm tra nên thực hiện bằng cách vấn đáp thay vì chỉ yêu cầu học sinh nộp bài viết sẵn.

PV: Ông đánh giá gì về công cụ ChatGPT mà chỉ 2 năm nay rất đông người Việt Nam đã sử dụng?

ThS. Hà Đặng Cao Tùng: Tôi nghĩ, ChatGPT là một công cụ rất tốt và tiện ích với rất nhiều người. Tuy nhiên, không chỉ có ChatGPT mà nay cũng có rất nhiều công cụ khác. Hiện nay, với sự hỗ trợ của các thư viện nguồn mở, nhiều sinh viên, học sinh Việt Nam cũng tạo ra được những sản phẩm AI thú vị và có ý nghĩa ứng dụng nhất định.

Ảnh minh họa.

PV: Theo ý kiến của một lãnh đạo doanh nghiệp CNTT hàng đầu, giáo dục phổ thông Việt Nam ngày cần đẩy mạnh dạy lập trình. Tuy nhiên, AI đã phần nào giải quyết việc đó thì theo ông việc dạy lập trình phải thay đổi như thế nào?

ThS. Hà Đặng Cao Tùng: Hiện nay, AI mới chỉ giải quyết được khoảng 20% đến 30% công việc mà người ta yêu cầu nó, trong đó có việc lập trình. Đó một phần vì AI chỉ tạo ra sản phẩm từ dữ liệu nó được học, phần khác vì người dùng không phải lúc nào cũng mô tả cho nó chính xác, đầy đủ bài toán mà họ đặt ra. Vì vậy, mặc dù AI có thể tạo ra chương trình máy tính nhưng con người vẫn phải đánh giá và chỉnh sửa được sản phẩm của nó.

Một lí do khác, khi học lập trình, người học còn được trang bị phương pháp giải quyết vấn đề nhờ máy tính, được gọi là tư duy tính toán (Computational Thinking). Tư duy tính toán là loại tư duy đặc thù của khoa học máy tính, nhờ đó con người có thể mã hóa rất nhiều hoạt động của bộ não người, tạo ra những phần mềm ra quyết định và hành động giống như con người. Đó chính là AI.

Xin cảm ơn ông!

Đức Hoàng thực hiện