Ứng dụng AI: Doanh nghiệp cần tỉnh táo trong từng bước đi chiến lược

Giữa làn sóng bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), không ít doanh nghiệp vội vã triển khai công nghệ này với tâm thế “ai cũng làm, mình phải làm”. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo, ứng dụng AI không phải là cuộc chạy đua phong trào, mà là một quyết định chiến lược đòi hỏi doanh nghiệp phải hiểu rõ năng lực, chuẩn bị kỹ lưỡng và giữ sự tỉnh táo trong từng bước đi.

AI – Từ kỳ vọng rực rỡ đến thực tế nhiều thách thức

Công nghệ trí tuệ nhân tạo và máy tính lượng tử đang tạo nên những bước tiến vượt bậc. Thế giới không thiếu những ví dụ ấn tượng như công ty xAI của Elon Musk kiện kỹ sư cũ vì cáo buộc đánh cắp bí mật thương mại của nền tảng Grok AI; các nhà khoa học Nhật Bản công bố giải được “bài toán trạng thái W” trong điện toán lượng tử – mở ra tiềm năng dịch chuyển lượng tử và làm tăng mạnh giá trị sở hữu trí tuệ phần cứng.

Nhưng đằng sau ánh hào quang công nghệ là thực tế kinh doanh đáng suy ngẫm. Báo cáo State of AI Cost Management 2025 cho thấy 80% doanh nghiệp chi tiêu cho hạ tầng AI vượt dự toán hơn 25%, trong khi 84% thừa nhận lợi nhuận gộp sụt giảm do chi phí vận hành quá lớn. Điều này cho thấy, không ít công ty đang “trả giá cho sự hứng khởi” khi ứng dụng AI mà thiếu chiến lược phù hợp.

Oren Etzioni, cựu Giám đốc Viện Allen về Trí tuệ nhân tạo (AI2, Mỹ) lưu ý “AI không phải là tốt hay xấu. Nó chỉ là một công cụ – một công nghệ để con người sử dụng.”, câu nói này đặc biệt đáng suy ngẫm. Bởi AI, dù mạnh mẽ đến đâu, cũng chỉ là phương tiện; hiệu quả của nó phụ thuộc hoàn toàn vào tầm nhìn, năng lực và sự tỉnh táo chiến lược của người vận dụng.

Xu hướng mở đường cho thay đổi nhưng chiến lược mới quyết định doanh nghiệp đi tới đâu.

Doanh nghiệp muốn tận dụng AI cần nhìn nhận công nghệ này như một phần mềm thông thường, không phải “phép màu”. Điều đó có nghĩa là phải kiểm tra kỹ chứng chỉ bảo mật, cấu trúc dữ liệu, điều khoản sử dụng, cũng như cách hệ thống bảo vệ thông tin nội bộ.
Một quy trình thử nghiệm rõ ràng, dùng dữ liệu công khai và tiêu chí đo lường cụ thể, sẽ giúp doanh nghiệp xác định được công cụ AI có thực sự phù hợp hay không.

Doanh nghiệp không nên lựa chọn AI chỉ vì xu hướng hay sức ép cạnh tranh, mà cần xuất phát từ nhu cầu thực tế và vấn đề cụ thể mà công nghệ này có thể giải quyết. Việc đầu tư vào AI chỉ thực sự mang lại giá trị khi nó giúp doanh nghiệp tối ưu hoạt động, nâng cao hiệu quả, thay vì trở thành một khoản chi phí chạy theo phong trào.

Hiểu rõ năng lực, vị thế và mức độ chấp nhận rủi ro

Không phải mọi doanh nghiệp đều có cùng năng lực hay mức độ sẵn sàng khi bước vào cuộc chơi AI. Theo các chuyên gia, có thể chia họ thành ba nhóm chính. Nhóm tiên phong là những đơn vị sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao để đi đầu, đổi lại có cơ hội giành lợi thế cạnh tranh sớm trên thị trường. Nhóm thận trọng chỉ triển khai công nghệ khi đã được kiểm chứng, chú trọng sự cân bằng giữa hiệu quả và an toàn. Trong khi đó, nhóm e dè thường chờ đến khi công nghệ thực sự ổn định mới áp dụng, tránh rủi ro nhưng cũng dễ bỏ lỡ cơ hội phát triển.

Theo chuyên gia pháp lý công nghệ Matthew Grady (Mỹ), không có mô hình nào có thể áp dụng cho tất cả doanh nghiệp. Quan trọng là mỗi tổ chức cần xác định rõ vị thế của mình trên “phổ rủi ro” để lựa chọn chiến lược AI phù hợp.

Để đưa ra quyết định đúng đắn, các chuyên gia khuyến nghị thành lập đội ngũ đánh giá đa ngành, gồm lãnh đạo, bộ phận pháp lý, kỹ thuật và người dùng trực tiếp. Mỗi nhóm mang đến góc nhìn riêng: lãnh đạo đánh giá hiệu quả đầu tư, bộ phận IT đảm bảo bảo mật và tuân thủ, còn người dùng thực tế phản ánh khả năng ứng dụng của công cụ.

Tuy nhiên, một sai lầm phổ biến hiện nay là nhiều doanh nghiệp áp dụng AI chỉ vì sợ bị tụt hậu. Tâm lý “mọi người đều làm” khiến không ít tổ chức vội vàng triển khai mà chưa xác định rõ mục tiêu, dẫn đến lãng phí nguồn lực và nguy cơ mất kiểm soát dữ liệu.

AI không chiếm lấy tương lai – nó mở ra cơ hội cho những ai hiểu và làm chủ nó.

Trước khi đầu tư, các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp cần đánh giá kỹ lưỡng: liệu AI có thực sự cải thiện năng suất hay chỉ khiến hệ thống vận hành thêm phức tạp? Đội ngũ nhân sự đã sẵn sàng để tiếp nhận và giám sát công nghệ mới chưa? Quyền sở hữu dữ liệu và tài sản trí tuệ có được đảm bảo an toàn? Và quan trọng hơn cả, AI có thật sự phù hợp với chiến lược phát triển dài hạn của doanh nghiệp hay chỉ là bước đi mang tính phong trào?

Ngoài ra, việc xem xét điều khoản sử dụng dữ liệu là tối quan trọng. Thông tin đầu vào và đầu ra không nên bị dùng để huấn luyện mô hình khác và việc lưu trữ, xử lý dữ liệu phải tuân thủ quy định pháp lý của quốc gia sở tại.

Ở châu Âu, một số quy định mới còn yêu cầu doanh nghiệp công khai mô hình AI được sử dụng trong các quy trình có yếu tố pháp lý hoặc sở hữu trí tuệ, minh chứng cho xu hướng minh bạch hóa trong kỷ nguyên AI.

Giữa cơ hội và rủi ro – Cần một sự cân bằng chiến lược

AI tạo sinh (Generative AI) đang được coi là công nghệ đột phá, hứa hẹn tăng năng suất, tự động hóa quy trình và tạo ra nội dung sáng tạo. Tuy nhiên, đi kèm với cơ hội là những thách thức pháp lý chưa từng có. Vụ kiện giữa công ty phát triển mô hình Claude (Anthropic) và các tổ chức nắm bản quyền dữ liệu cho thấy ranh giới giữa “sáng tạo” và “vi phạm” vẫn hết sức mong manh.

Dù vậy, không phải mọi ứng dụng AI đều mang rủi ro cao. Ở các lĩnh vực hành chính, vận hành hoặc chăm sóc khách hàng – nơi dữ liệu nhạy cảm không xuất hiện – AI có thể mang lại lợi ích rõ rệt. Khi được giám sát chặt chẽ và giới hạn trong phạm vi an toàn, công nghệ này giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao hiệu quả làm việc.

Điều cốt lõi là AI chỉ phát huy giá trị khi được áp dụng một cách chủ động, có chiến lược và kiểm soát rõ ràng. Như Grady nhấn mạnh: “Công nghệ nào cũng có mặt trái. Vấn đề không nằm ở việc có áp dụng hay không, mà là cách chúng ta áp dụng nó.”

AI đang định hình lại mọi lĩnh vực, từ kinh doanh, sáng tạo đến pháp lý. Nhưng sự nhanh nhạy không thể thay thế cho sự hiểu biết. Doanh nghiệp tiên phong có thể thu về lợi thế lớn nhưng cũng phải chấp nhận rủi ro cao. Những tổ chức thận trọng đi chậm hơn, nhưng có cơ hội bền vững hơn.

Điều quan trọng nhất là doanh nghiệp phải hiểu rõ năng lực, mục tiêu và vị thế của mình trước khi quyết định đầu tư vào AI. Bởi cuối cùng, ứng dụng AI không phải để theo kịp người khác – mà để phù hợp với chính mình.