Zero Trust 2025: giải pháp sống còn cho doanh nghiệp trong thời đại đa đám mây

Trong bối cảnh tấn công mạng ngày càng tinh vi và mô hình làm việc từ xa trở nên phổ biến, các phương pháp bảo mật truyền thống như “tin cậy theo mặc định” (Trust by Default) đã bộc lộ nhiều điểm yếu. Theo báo cáo của IBM Security, 83% các vi phạm dữ liệu năm 2023 xuất phát từ bên trong hệ thống. Zero Trust ra đời như một triết lý mới “Không tin cậy bất kỳ ai, luôn xác minh mọi thứ”.

Đôi nét về Zero Trust

Zero Trust (ZT) là mô hình bảo mật loại bỏ niềm tin mặc định, yêu cầu kiểm tra danh tính và quyền truy cập liên tục cho mọi người dùng, thiết bị và ứng dụng, bất kể họ đang ở trong hay ngoài mạng doanh nghiệp.

Ba trụ cột chính của Zero Trust bao gồm: (1) Xác thực nghiêm ngặt: Sử dụng đa yếu tố (Multi-factor Authentication - MFA), sinh trắc học; (2) Kiểm soát truy cập tối thiểu: Chỉ cấp quyền đủ dùng (Least Privilege); (3) Giám sát liên tục: Phân tích hành vi để phát hiện bất thường. Chẳng hạn, một nhân viên truy cập file tài chính từ quán cà phê sẽ phải trải qua ba bước xác thực thay vì chỉ đăng nhập một lần như trước đây.

Zero Trust đang lên ngôi

Theo báo cáo điều tra vi phạm dữ liệu (DBIR), một báo cáo thường niên uy tín về an ninh mạng, được thực hiện bởi công ty Verizon Business (Mỹ) năm 2024, 67% doanh nghiệp trên toàn cầu bị tấn công mạng thông qua các lỗ hổng từ thiết bị cá nhân. Điều này cho thấy mô hình bảo mật truyền thống vốn chỉ tập trung bảo vệ “biên giới mạng” không còn hiệu quả trong thời đại làm việc linh hoạt (hybrid work).

Một xu hướng đáng báo động khác là sự gia tăng các cuộc tấn công ransomware nhắm vào nội bộ. Tin tặc ngày càng tinh vi khi lợi dụng chính các tài khoản hợp lệ của nhân viên hoặc hệ thống để thực hiện di chuyển ngang (lateral movement), từ đó chiếm quyền kiểm soát toàn bộ mạng lưới. Ví dụ điển hình là vụ tấn công vào Colonial Pipeline (năm 2021), nơi hacker chỉ cần một thông tin đăng nhập bị rò rỉ để gây thiệt hại hàng triệu USD.

Hình 1. Đồ thị tăng trưởng thị trường Zero Trust 2020-2030 (nguồn Grandviewresearch).

Trong bối cảnh đó, Zero Trust nổi lên như một giải pháp tối ưu nhờ 3 ưu điểm nổi bật sau đây:

Ngăn chặn tấn công đa tầng: Khác với mô hình cũ cho phép tin tặc tự do di chuyển sau khi vượt qua tường lửa, Zero Trust áp dụng phân đoạn mạng để chia nhỏ hệ thống thành các vùng độc lập. Nhờ vậy, ngay cả khi hacker xâm nhập được vào một khu vực, chúng không thể lan sang những phần quan trọng khác.

Bảo vệ dữ liệu nhạy cảm: Zero Trust yêu cầu mã hóa từng gói tin dữ liệu kết hợp với kiểm soát truy cập theo thời gian thực. Mỗi yêu cầu truy cập vào tài nguyên đều được đánh giá dựa trên nhiều yếu tố như vị trí địa lý, thời gian, trạng thái thiết bị... trước khi phê duyệt.

Đáp ứng tiêu chuẩn tuân thủ quốc tế: Các quy định khắt khe như GDPR (EU), NIST SP 800-207 (Mỹ) hay ISO 27001 đều đã đưa Zero Trust thành tiêu chuẩn bắt buộc. Doanh nghiệp áp dụng Zero Trust không chỉ nâng cao khả năng bảo mật mà còn tránh được các án phạt do vi phạm dữ liệu.

Triển khai Zero Trust: lộ trình và thách thức

Triển khai Zero Trust không phải là một quá trình ngẫu nhiên mà đòi hỏi một lộ trình bài bản, bắt đầu từ việc đánh giá hiện trạng hệ thống. Bước đầu tiên và quan trọng nhất là lập bản đồ tài sản số, bao gồm tất cả thiết bị, ứng dụng, dữ liệu và điểm truy cập (endpoints) trong mạng. Doanh nghiệp cần xác định rõ đâu là tài sản quan trọng cần bảo vệ ưu tiên, chẳng hạn như cơ sở dữ liệu khách hàng, hệ thống tài chính hoặc thông tin nghiên cứu phát triển.

Sau khi hoàn thành đánh giá, bước tiếp theo là áp dụng MFA cho mọi tài khoản, từ nhân viên đến đối tác bên ngoài. MFA không chỉ dừng lại ở mật khẩu và OTP mà còn có thể tích hợp sinh trắc học (vân tay, khuôn mặt) hoặc phần cứng bảo mật để tăng cường bảo vệ. Theo Microsoft, việc triển khai MFA có thể ngăn chặn 99,9% các cuộc tấn công lừa đảo (phishing).

Tiếp theo, doanh nghiệp cần triển khai phân đoạn mạng để chia hệ thống thành các vùng (zones) riêng biệt, mỗi vùng có chính sách bảo mật riêng. Ví dụ, khu vực lưu trữ dữ liệu nhạy cảm sẽ yêu cầu xác thực nghiêm ngặt hơn so với mạng nội bộ thông thường. Công nghệ Software-Defined Perimeter (SDP) thường được sử dụng để thực hiện phân đoạn mạng linh hoạt mà không ảnh hưởng đến hiệu suất hệ thống.

Cuối cùng, số hóa chính sách bảo mật bằng cách ứng dụng trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence - AI) và học máy (Machine Learning) giúp tự động hóa quy trình kiểm soát truy cập. Thay vì dựa vào con người để phê duyệt từng yêu cầu, hệ thống có thể phân tích hành vi người dùng để phát hiện bất thường và điều chỉnh quyền truy cập theo thời gian thực.

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, nhưng việc áp dụng Zero Trust không phải không có thách thức. Một trong những rào cản lớn nhất là chi phí triển khai ban đầu. Doanh nghiệp cần đầu tư vào nhiều giải pháp công nghệ như: Hệ thống quản lý danh tính (Identity and Access Management - IAM) để kiểm soát truy cập; Công cụ giám sát an ninh (Security Information and Event Management - SIEM) để phân tích log và phát hiện đe dọa; Kiến trúc Secure Access Service Edge (SASE) để bảo mật mạng linh hoạt.

Theo Gartner, chi phí triển khai Zero Trust trung bình cho một doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể lên tới 500.000 - 1 triệu USD/năm.

Thách thức thứ hai là khả năng tương thích với hệ thống cũ. Nhiều tổ chức vẫn đang sử dụng ứng dụng hoặc phần cứng đã lỗi thời, không hỗ trợ các giao thức bảo mật hiện đại như SAML hoặc OAuth 2.0. Việc nâng cấp hoặc thay thế các giao thức này đòi hỏi thời gian dài và có thể gây gián đoạn hoạt động kinh doanh.

Ngoài ra, yếu tố con người cũng là một trở ngại đáng kể. Nhân viên thường quen với mô hình truy cập tự do và có thể phản đối việc phải xác thực nhiều lần trong ngày. Một khảo sát của công ty Forrester (Mỹ) chỉ ra rằng, 45% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc thay đổi văn hóa làm việc khi chuyển sang Zero Trust. Để giải quyết vấn đề này, các tổ chức cần có chương trình đào tạo nội bộ bài bản, giải thích rõ lợi ích của Zero Trust trong việc bảo vệ chính dữ liệu của người dùng.

Zero Trust trong môi trường đa đám mây

Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt trong an ninh mạng khi các doanh nghiệp phải đối mặt với những mối đe dọa ngày càng tinh vi trong môi trường đa đám mây (multi-cloud). Với xu hướng triển khai workload trên nhiều nền tảng (AWS, Azure, Google Cloud, private cloud), mô hình bảo mật truyền thống dựa trên tin tưởng nhưng kiểm tra (trust but verify) đã trở nên lỗi thời. Thay vào đó, Zero Trust thành chiến lược sống còn, đặc biệt khi 83% doanh nghiệp tại Mỹ (theo Gartner) dự kiến áp dụng mô hình này vào cuối 2025.

Trong quá khứ, doanh nghiệp dựa vào mô hình bảo mật "pháo đài" với tường lửa (firewall) và VPN như lớp phòng thủ chính, giả định rằng mọi thứ bên trong mạng nội bộ đều đáng tin cậy. Tuy nhiên, sự bùng nổ của đa đám mây và làm việc từ xa đã phá vỡ hoàn toàn khái niệm này. Khi dữ liệu và ứng dụng được phân tán trên nhiều nền tảng (AWS, Azure, Google Cloud, hybrid cloud), ranh giới vật lý trở nên mờ nhạt. Các giải pháp cũ chỉ tập trung bảo vệ "pháo đài" bên ngoài trong khi cho phép tự do truy cập bên trong, tạo ra nhiều lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng.

Zero Trust xuất hiện như một giải pháp tối ưu cho thách thức này. Thay vì tin tưởng mặc định, Zero Trust yêu cầu xác thực liên tục cho mọi truy cập, bất kể xuất phát từ đâu. Mô hình này đặc biệt hiệu quả trong môi trường đa đám mây khi dữ liệu và ứng dụng được phân tán trên nhiều nền tảng khác nhau. Zero Trust loại bỏ quan niệm "tin tưởng nội bộ" và thay vào đó là nguyên tắc "không tin cậy, luôn xác minh".

Một trong những ưu điểm vượt trội của Zero Trust là khả năng thay thế VPN truyền thống. Trong khi VPN chỉ mã hóa đường truyền, ZTNA (Zero Trust Network Access) kiểm soát chặt chẽ từng truy cập dựa trên danh tính và ngữ cảnh. Điều này ngăn chặn hiệu quả các cuộc tấn công lateral movement ngay cả khi hacker có được thông tin đăng nhập hợp lệ.

Đối với các dịch vụ đám mây sử dụng API, Zero Trust cung cấp giải pháp micro-segmentation để phân chia và kiểm soát từng kết nối. Công nghệ này giúp doanh nghiệp quản lý hiệu quả lưu lượng giữa các dịch vụ đám mây khác nhau, đồng thời phát hiện và ngăn chặn các kết nối bất thường.

Trong bối cảnh dữ liệu phân tán trên nhiều nền tảng đám mây, Zero Trust cung cấp cơ chế bảo vệ toàn diện thông qua mã hóa đầu cuối và kiểm soát truy cập theo ngữ cảnh. Hệ thống có thể tự động phát hiện và ngăn chặn các hành vi bất thường như tải xuống khối lượng dữ liệu lớn từ thiết bị cá nhân.

Zero Trust còn giải quyết vấn đề shadow IT bằng cách tích hợp với các giải pháp Trình cung cấp bảo mật truy nhập đám mây (Cloud Access Security Broker - CASB). Công nghệ này giúp doanh nghiệp phát hiện và quản lý các ứng dụng đám mây trái phép, đồng thời tự động chuyển hướng người dùng sang các công cụ được phê duyệt.

Về mặt quản trị, Zero Trust đơn giản hóa công tác bảo mật trong môi trường đa đám mây phức tạp. Thay vì phải cấu hình riêng lẻ cho từng nền tảng, doanh nghiệp có thể áp dụng chính sách bảo mật thống nhất trên toàn bộ hệ thống. Điều này không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn giảm thiểu sai sót trong quá trình triển khai.

Zero Trust còn có khả năng tích hợp sâu với quy trình DevOps hiện đại. Bằng cách nhúng các chính sách bảo mật vào pipeline CI/CD, doanh nghiệp có thể tự động kiểm tra cấu hình bảo mật trước khi triển khai ứng dụng lên đám mây.

Theo các nghiên cứu gần đây, doanh nghiệp áp dụng Zero Trust trong môi trường đa đám mây có thể giảm tới 45% sự cố bảo mật so với phương pháp truyền thống. Con số này cho thấy hiệu quả vượt trội của mô hình bảo mật mới trong việc đối phó với các mối đe dọa hiện đại.

Trong tương lai, khi các doanh nghiệp tiếp tục mở rộng sử dụng đa đám mây, Zero Trust sẽ trở thành yếu tố không thể thiếu trong chiến lược bảo mật. Mô hình này không chỉ cung cấp giải pháp bảo vệ toàn diện mà còn giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định bảo mật ngày càng nghiêm ngặt.

Xu hướng phát triển trong tương lai

Một trong những yếu tố then chốt giúp Zero Trust trở nên khả thi và hiệu quả trong thực tế chính là sự phát triển vượt bậc của các công nghệ hỗ trợ. Đáng chú ý nhất là AI-Driven Security - giải pháp ứng dụng AI và machine learning để phân tích hành vi người dùng. Các hệ thống hiện đại không chỉ dừng lại ở việc xác thực ban đầu mà còn liên tục theo dõi, đánh giá mọi hoạt động của người dùng. Khi phát hiện những bất thường như truy cập vào giờ bất thường, tải xuống lượng dữ liệu lớn bất ngờ, hệ thống sẽ tự động điều chỉnh quyền truy cập hoặc yêu cầu xác minh bổ sung. Gartner dự đoán đến năm 2025, 60% doanh nghiệp sẽ sử dụng AI như một phần không thể thiếu trong chiến lược Zero Trust của họ.

Hình 2. Zero Trust giảm rủi ro bị tấn công (nguồn threatconnect).

Song song đó, SASE đang trở thành kiến trúc lý tưởng để triển khai Zero Trust trong môi trường đám mây lai. SASE kết hợp các dịch vụ bảo mật như Firewall-as-a-Service (FwaaS), Cloud Access Security Broker (CASB) với khả năng kết nối mạng linh hoạt, cho phép kiểm soát truy cập theo chính sách Zero Trust dù người dùng làm việc từ bất kỳ đâu. Điển hình như Cisco Umbrella hay Palo Alto Prisma Access đã giúp các doanh nghiệp giảm 40% chi phí bảo mật trong khi tăng cường khả năng bảo vệ.

Cùng với đó, xu hướng kết nối vạn vật (Internet of Things - IoT) đang trở thành điểm nóng áp dụng Zero Trust khi số lượng thiết bị kết nối gia tăng chóng mặt. Các thiết bị y tế thông minh như máy trợ thở, hệ thống chẩn đoán hình ảnh hay camera giám sát thành phố thông minh đều cần được bảo vệ bằng nguyên tắc “không tin cậy mặc định”. Zero Trust giúp ngăn chặn các cuộc tấn công có thể đe dọa tính mạng, điển hình như vụ hacker chiếm quyền điều khiển máy bơm insulin tại bệnh viện Mỹ năm 2022. Giải pháp là gán nhận dạng duy nhất cho từng thiết bị và kiểm soát truy cập chặt chẽ dựa trên nhu cầu thực tế.

Trong khu vực công, chính phủ điện tử đang dẫn đầu xu hướng áp dụng Zero Trust. Tại Mỹ, Sắc lệnh Hành pháp 14028 (năm 2021) yêu cầu tất cả cơ quan liên bang phải triển khai mô hình Zero Trust trước cuối năm 2024. Cơ quan An ninh mạng và An ninh cơ sở hạ tầng (CISA), Bộ An ninh Nội địa, Hoa Kỳ đã xây dựng lộ trình chi tiết với 5 trụ cột: nhận dạng, thiết bị, mạng, ứng dụng và dữ liệu. Kết quả ban đầu cho thấy các cơ quan như Bộ Quốc phòng Mỹ đã giảm 35% sự cố bảo mật sau 1 năm áp dụng. Nhiều quốc gia khác như Anh, Singapore cũng đang triển khai mô hình tương tự để bảo vệ hạ tầng số quốc gia.

Kết luận

Zero Trust không còn là khái niệm xa lạ mà đã trở thành tiêu chuẩn vàng trong bảo mật hiện đại. Dù việc triển khai đòi hỏi nguồn lực, nhưng lợi ích về giảm thiểu rủi ro và tuân thủ pháp lý khiến nó trở thành khoản đầu tư xứng đáng. Câu hỏi đặt ra không phải là "Có nên áp dụng Zero Trust?" mà là "Bắt đầu từ đâu?". Các doanh nghiệp nên bắt đầu từng bước, để xây dựng hệ thống an toàn trong kỷ nguyên số.