Cơn sốt trung tâm dữ liệu AI đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ khủng hoảng tài chính

Cơn sốt trung tâm dữ liệu AI được cho là mang lại cơ hội kinh tế to lớn, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ tài chính đáng kể...

Công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ chóng mặt, hứa hẹn thay đổi nhiều lĩnh vực của nền kinh tế. Tuy nhiên, để vận hành các mô hình AI tiên tiến, cần một lượng lớn tài nguyên tính toán.

Không chỉ quá trình huấn luyện mô hình AI đòi hỏi sức mạnh tính toán lớn, mà ngay cả việc suy luận – tức là xử lý và trả lời các câu hỏi – cũng tiêu tốn nguồn lực đáng kể.

Hiện nay, chi phí cho suy luận chiếm phần lớn trong việc vận hành các mô hình AI tiên tiến và nhu cầu về compute sẽ tiếp tục tăng khi AI ngày càng phát triển.

Trung tâm dữ liệu AI bùng nổ 

Các công ty công nghệ lớn đang đứng trước hai lựa chọn: hoặc đứng ngoài cuộc chơi, hoặc đầu tư mạnh mẽ để đón đầu xu hướng. Apple dường như chọn cách đứng ngoài, trong khi các gã khổng lồ phần mềm như Google, Meta, Microsoft và Amazon đang chi tiêu mạnh tay.

Theo số liệu mới nhất của Wall Street Journal, bốn công ty này đã chi tổng cộng 102,5 tỷ USD cho chi tiêu vốn (capex) trong các quý gần đây, chiếm phần lớn trong tổng chi tiêu của nhóm “Magnificent 7” (gồm Apple, Nvidia, Tesla và bốn công ty trên). Riêng Microsoft và Meta đã dành hơn một phần ba doanh thu của họ cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng AI.

Nhà đầu tư kiêm chuyên gia công nghệ Paul Kedrosky chỉ ra rằng chi tiêu cho cơ sở hạ tầng AI, tính theo tỷ lệ phần trăm GDP của Mỹ, đã vượt qua mức chi tiêu cho cơ sở hạ tầng viễn thông và internet trong thời kỳ bùng nổ dot-com.

Ông cho rằng khoản đầu tư khổng lồ này đang đóng vai trò như một chương trình kích thích kinh tế do khu vực tư nhân dẫn dắt, góp phần duy trì sức mạnh của nền kinh tế Mỹ bất chấp các chính sách thuế quan. Theo Neil Dutta, trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế tại Renaissance Macro Research, chi tiêu cho AI đã đóng góp vào tăng trưởng kinh tế Mỹ trong hai quý vừa qua nhiều hơn cả tiêu dùng cá nhân.

Các gã khổng lồ phần mềm như Google, Meta, Microsoft và Amazon đang chi tiêu mạnh tay cho trung tâm dữ liệu AI

Những cơn sốt đầu tư từng diễn ra trong quá khứ 

Sự bùng nổ này gợi nhớ đến các giai đoạn đầu tư quá mức trong lịch sử, như cơn sốt đường sắt thế kỷ 19 hay bong bóng viễn thông thời kỳ dot-com. Cả hai lần, các công ty đã xây dựng quá nhiều cơ sở hạ tầng so với nhu cầu thực tế, dẫn đến sụp đổ tài chính khi kỳ vọng bị điều chỉnh và các khoản vay không thể được trả. Dù vậy, về lâu dài, cơ sở hạ tầng dư thừa từ những cơn sốt này đã trở thành nền tảng cho các tiến bộ công nghệ và mô hình kinh doanh mới. Ví dụ, mạng lưới đường sắt và cáp viễn thông cuối cùng đều được sử dụng triệt để.

Liệu cơn sốt trung tâm dữ liệu AI có lặp lại kịch bản này? Nếu doanh thu từ ngành AI không tăng trưởng đủ nhanh để bù đắp cho chi tiêu khổng lồ hiện nay, một cuộc khủng hoảng trong ngành trung tâm dữ liệu có thể xảy ra.

Điều này sẽ khiến cổ đông của các công ty công nghệ lớn chịu tổn thất nặng nề, tương tự như những gì xảy ra với cổ đông dot-com năm 2000. Quan trọng hơn, nó có thể làm chậm nền kinh tế do các công ty công nghệ ngừng đầu tư và trong trường hợp xấu nhất, có thể gây ra một cuộc khủng hoảng tài chính.

Nguồn tài trợ cho các trung tâm dữ liệu AI đến từ nhiều kênh, bao gồm dòng tiền nội bộ, phát hành trái phiếu, cổ phiếu, vốn đầu tư mạo hiểm và đặc biệt là tín dụng tư nhân. 

Tín dụng tư nhân – các quỹ cho vay trong thị trường không minh bạch – đang trở thành một nguồn tài trợ quan trọng. Các công ty như CoreWeave hay Fluidstack vay mạnh từ các quỹ tín dụng tư nhân và nhà đầu tư trái phiếu để mua chip từ Nvidia.

Ngay cả xAI của Elon Musk cũng được cho là đang vay 12 tỷ USD để đầu tư vào AI. Theo The Economist, thị trường chứng khoán nợ liên quan đến trung tâm dữ liệu đã tăng từ gần như không có gì vào năm 2018 lên khoảng 50 tỷ USD hiện nay.

Vấn đề là các quỹ tín dụng tư nhân không chỉ nhận vốn từ các nhà đầu tư mà còn vay từ ngân hàng. Theo một báo cáo của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, tỷ lệ cho vay của ngân hàng Mỹ cho các quỹ tín dụng tư nhân và vốn cổ phần tư nhân đã tăng từ 1% tổng dư nợ vào năm 2013 lên 14% hiện nay. Nếu ngành trung tâm dữ liệu AI sụp đổ, các khoản vay này có thể đồng loạt vỡ nợ, gây áp lực lớn lên hệ thống ngân hàng.

Hiện tại, tình hình chưa đến mức báo động như khủng hoảng 2008, nhưng chờ đến khi mọi thứ trở nên rõ ràng thì có thể đã quá muộn. Jamie Dimon, CEO của JP Morgan Chase, đã lên tiếng cảnh báo rằng tín dụng tư nhân có thể là nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng tài chính tiếp theo, ngay cả khi chính công ty ông đang mở rộng sang lĩnh vực này. Như một cựu CEO Citibank từng nói sau năm 2008: “Khi nhạc vẫn đang phát, bạn phải đứng dậy và nhảy”.

Cơn sốt trung tâm dữ liệu AI được cho là mang lại cơ hội kinh tế to lớn, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ tài chính đáng kể. Với sự gia tăng nợ, đặc biệt qua kênh tín dụng tư nhân và sự phụ thuộc của các ngân hàng, công ty bảo hiểm vào lĩnh vực này, một cú sốc trong ngành AI có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.