Thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt trong các dịch vụ công

Thanh toán trực tuyến hiện nay đang giữ vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hoàn thiện các thủ tục hành chính có giao dịch tài chính trên Cổng Dịch vụ công quốc gia, góp phần đẩy nhanh quá trình tiến tới Chính phủ điện tử, hướng đến Chính phủ số. Sau những nỗ lực từ các chính sách của Đảng và Nhà nước, đến nay, việc thanh toán trực tuyến không dùng tiền mặt trong các dịch vụ công đã ghi nhận được những kết quả ấn tượng. Qua đó khẳng định định tính hiệu quả trong cải cách thủ tục hành chính, giảm chi phí cho người dân, doanh nghiệp và xã hội.

Sau 5 năm kể từ khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2545/QĐ-TTG phê duyệt Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2016-2020, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt đã, đang được phát triển tích cực. Đặc biệt, thanh toán trực tuyến đối với lĩnh vực dịch vụ công là chủ trương trương lớn của Chính phủ trong định hình thói quen thanh toán không dùng tiền mặt của người dân và các doanh nghiệp. Các chuyên gia đánh giá, xu hướng thanh toán trong nền kinh tế đang có sự chuyển dịch theo hướng sử dụng các phương tiện thanh toán kinh doanh thương mại nhiều hơn. Đáng chú ý là thanh toán trực tuyến trong khu vực dịch vụ công ngày càng được chú trọng, tăng cường và đạt nhiều dấu ấn quan trọng, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt đang được triển khai mạnh mẽ trong nhiều dịch vụ công trên cả nước thông qua Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Được khai trương từ ngày 9/12/2019, tính đến ngày 20/10/2020 đã có 1.858 thủ tục hành chính được cung cấp dịch vụ trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công quốc gia. Số hồ sơ đồng bộ trạng thái xử lý đạt trên 20,8 triệu hồ sơ; số hồ sơ trực tuyến được thực hiện qua Cổng Dịch vụ công quốc gia đạt trên 483,6 nghìn hồ sơ. Trên cơ sở yêu cầu của Ngân hàng Nhà nước về quy trình, thủ tục, Tập đoàn VNPT đã phối hợp với các cơ quan để xây dựng phần mềm tích hợp thanh toán trên Cổng Dịch vụ công quốc gia. Trong đó có sự tham gia tích cực của các đơn vị: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Tài chính (Kho bạc Nhà nước, Tổng cục Thuế), Bộ Công an, Bộ Giao thông vận tải, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, các bộ, ngành, địa phương và các ngân hàng, trung gian thanh toán. Đã có 45/63 địa phương, 7 bộ, ngành và Tập đoàn Điện lực Việt Nam hoàn thành tích hợp, sử dụng Hệ thống thanh toán trực tuyến của Cổng Dịch vụ công quốc gia; có 4 Ngân hàng (VietcomBank, VietinBank, AgriBank, BIDV), 4 tổ chức trung gian thanh toán (VNPT pay, Ngân lượng, Momo, Payoo) hoàn thành tích hợp bảo đảm việc cung ứng dịch vụ thanh toán thông qua tài khoản của 38/46 ngân hàng đang hoạt động tại Việt Nam.

Các dịch vụ thanh toán trực tuyến cho các loại hình thu trên Cổng Dịch vụ công quốc gia hiện nay gồm có: (1) Phí, lệ phí và các nghĩa vụ tài chính khác trong thực hiện thủ tục hành chính; (2) Đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm tế; (3) Nộp phạt xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ; (4) Nộp thuế; (5) Thu tiền điện. Theo đó, từ tháng 3/2020 đến ngày 07/9/2020 đã có hơn 11 nghìn hồ sơ giao dịch thanh toán trực tuyến, trong đó tập trung chủ yếu trong tháng 7,8/2020 với khoảng 4 nghìn giao dịch cùng trị giá khoảng 5 tỷ đồng/tháng đã được thực hiện. Các loại hình thanh toán trực tuyến hiện đang được người dân và doanh nghiệp quan tâm thực hiện nhiều nhất gồm có: Đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế chiếm khoảng 56%; phí, lệ phí khoáng 23,6%, thu phạt khoảng 18%. Đây chính là thành quả từ những nỗ lực của Ngân hàng Nhà nước cùng các ngân hàng thương mại nhằm tạo điều kiện thuận lợi, phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Theo Ngân hàng Nhà nước, chỉ sau mấy tháng triển khai, đã có khoảng 50 ngân hàng thỏa thuận phối hợp thu thuế điện tử với ngành thuế, hải quan trên phạm vi 63 tỉnh, thành phố và 768 quận, huyện trên cả nước; trên 30 bệnh viện đã kết nối triển khai thanh toán viện phí điện tử, một số bệnh viện đã đạt 35% số lượng giao dịch thanh toán viện phí không dùng tiền mặt.

Tính đến cuối năm 2019, có 99% doanh nghiệp đang hoạt động đã đăng ký nộp thuế điện tử. Số tiền thuế đã nộp bằng phương thức điện tử là trên 700 nghìn tỷ đồng. Về triển khai thí điểm hóa đơn điện tử, cuối năm 2019, Tổng cục Thuế đã tổ chức hỗ trợ cho các doanh nghiệp tham gia thí điểm hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Đã có 53 ngân hàng (trong đó 34 ngân hàng trong nước và 19 ngân hàng nước ngoài) và 12 đơn vị T-VAN (nhà cung cấp dịch vụ truyền nhận dữ liệu điện tử trung gian) tham gia cung cấp dịch vụ khai, nộp thuế điện tử cho người nộp thuế.

Còn theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), tỷ lệ hóa đơn tiền điện thanh toán qua ngân hàng và các tổ chức trung gian thanh toán tăng mạnh qua các năm, từ 14,88% số hóa đơn năm 2015 tăng lên 64% và hơn 81% tiền điện trong năm 2019. Trong đó, 54,64% số hóa đơn và 72,32% tiền điện được thực hiện qua các phương thức TTKDTM. Hiện đang có 27 ngân hàng và 10 tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán phối hợp thu tiền điện cho EVN.

Với vai trò là đơn vị kết nối và hỗ trợ, Văn phòng Chính phủ đã hoàn thành việc kết nối, tích hợp hệ thống thanh toán trực tuyến của Cổng dịch vụ công quốc gia với Cổng dịch vụ công, hệ thống thông tin một cửa điện tử cấp tỉnh của 12 tỉnh, thành phố. Đồng thời, hỗ trợ một số Bộ, ngành, địa phương thực hiện thanh toán phí, lệ phí và các nghĩa vụ tài chính khác (nếu có) trong thực hiện thủ tục hành chính, dịch vụ công. Một số lĩnh vực công khác như giáo dục, y tế… cũng đang được các địa phương ráo riết đẩy mạnh.

Sự phát triển của thanh toán trực tuyến dịch vụ công còn có sự đóng góp nhờ sự thay đổi đáng kể trong hành vi tiêu dùng của người Việt vài năm trở lại đây. Đại dịch Covid-19 từ đầu năm 2020 đã tạo cú hích lớn, thay đổi thói quen mua sắm và thanh toán của nhiều người tiêu dùng Việt Nam, từ mua sắm truyền thống sang hình thức trực tuyến và thanh toán chuyển khoản. Thống kê của Ngân hàng nhà nước cho thấy, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt đã có sự phát triển mạnh mẽ. Tăng trưởng số lượng và giá trị giao dịch thanh toán điện tử năm 2019 qua kênh Mobile banking lần lượt là 198% và 210%; các kênh Internet banking và ví điện tử cũng đều tăng trưởng khoảng 37- 86% so với cùng kỳ; Tỷ trọng giao dịch rút tiền mặt tại ATM giảm từ 62% năm 2018 xuống còn 42% vào cuối năm 2019, cho thấy sự thay đổi thói quen từ việc rút tiền mặt phục vụ chi tiêu hàng ngày sang các kênh ngân hàng điện tử. Đặc biệt, những tháng đầu năm 2020, hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt đã ghi nhận sự tăng trưởng vượt bậc. Các dịch vụ thanh toán điện tử qua Internet và điện thoại di động đạt được những kết quả ấn tượng, cả về số lượng khách hàng cũng như số lượng và giá trị giao dịch. 4 tháng đầu năm 2020, thanh toán nội địa qua thẻ ngân hàng tăng 26,2% về số lượng và 15,7% về giá trị; thanh toán qua kênh Internet tăng 3,2% về số lượng và 45,7% giá trị; số lượng thẻ ngân hàng đang lưu hành đạt mức 103,1 triệu thẻ (tăng 22,4% so với cuối năm 2017). Đặc biệt, thanh toán qua kênh điện thoại di động tăng 189% về số lượng và 166,1% về giá trị so với cùng kỳ năm 2019.

Đóng góp vào sự thay đổi mạnh mẽ trên, ngoài sự tham gia của các cá nhân, doanh nghiệp, cơ quan nhà nước thì phải kể đến sự vào cuộc mạnh mẽ của toàn bộ hệ thống ngân hàng. Theo đó, ngay từ đầu năm, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành Chỉ thị số 01/CT-NHNN yêu cầu ngành Ngân hàng phải đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt là thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ công. Công ty Cổ phần thanh toán quốc gia Việt Nam (NAPAS) đã xây dựng Chương trình miễn, giảm phí dịch vụ, trong đó miễn phí chuyển mạch đối với các giao dịch thanh toán trực tuyến các dịch vụ công. Theo như dự kiến chương trình sẽ áp dụng đến hết tháng 12/2020. Về phía các ngân hàng, nhiều công nghệ thanh toán vượt trội đã được các ngân hàng ứng dụng trong thanh toán dịch vụ công. Mới đây, Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) phát triển cơ chế đăng nhập một lần Single Sign On (SSO) giữa cổng dịch vụ Internet Banking của ngân hàng với cổng dịch vụ công quốc gia. Bên cạnh đó, Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) cũng đã ứng dụng công nghệ thanh toán kết nối dữ liệu và gạch nợ tự động qua nhiều kênh thanh toán iBanking, mBanking, Sacombank Pay, Contact Center, ủy thác thanh toán tự động… để triển khai hàng loạt liên kết với các lĩnh vực y tế, giáo dục, giao thông vận tải, thuế điện tử.

Trên tinh thần phát huy những thành quả đã đạt được trong thanh toán tực tuyến dịch vụ công, các Bộ, ngành và cơ quan liên quan cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ với nhau trong quá trình xây dựng, vận hành Hệ thống thanh toán trực tuyến của Cổng Dịch vụ công quốc gia, bảo đảm đáp ứng tốt mục tiêu, yêu cầu của của các chính sách đã đề ra. Đồng thời tuyên truyền sâu rộng để người dân và doanh nghiệp biết và nêu cao ý thức tự giác thanh toán không dùng tiền mặt các dịch vụ công; mục tiêu sâu xa hơn góp phần hoàn thiện Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số và nền kinh tế số./.

Pv