Bức tranh mạng xã hội 2025: Khi niềm tin số chạm đáy trước làn sóng AI và bê bối

Khi những ngày cuối cùng của năm 2025 dần khép lại, cộng đồng người dùng mạng xã hội đang đứng trước một bối cảnh đầy mâu thuẫn.

Một mặt, thế giới ảo vẫn là nơi để mỗi cá nhân đo lường thành công và kết nối xu hướng; mặt khác, đây cũng là năm mà niềm tin số chạm đáy, buộc các quốc gia và tập đoàn công nghệ phải bước vào một cuộc đại tu chưa từng có tiền lệ. Sự xuất hiện của những thuật ngữ mới như "Rage bait", "parasocial" hay "AI slop" trong từ điển năm nay không chỉ là sự thay đổi về ngôn ngữ, mà còn là minh chứng cho một thực tại số đầy biến động và rẫy rẫy những mặt trái.

Điểm nhấn chấn động nhất trong năm 2025 chính là sự quyết liệt của các chính phủ đối với vấn đề an toàn trực tuyến. Ngày 10/12 đã đi vào lịch sử ngành công nghệ khi Úc chính thức trở thành quốc gia đầu tiên áp đặt lệnh cấm toàn diện đối với trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Động thái này không còn là lời cảnh báo suông mà đi kèm với những chế tài tài chính nặng nề đánh vào các "gã khổng lồ" như Meta, TikTok hay X. Quyết định của Úc đã tạo ra hiệu ứng quân bài domino tại châu Âu, nơi Đan Mạch, Tây Ban Nha và Pháp liên tiếp đề xuất các biện pháp kiểm soát độ tuổi nghiêm ngặt. Tại Anh, Đạo luật An toàn Trực tuyến có hiệu lực từ tháng 7 cũng đã dựng lên những "hàng rào kỹ thuật" xác minh khuôn mặt, nhằm ngăn chặn trẻ vị thành niên tiếp cận với những mảng tối của internet. Tất cả những nỗ lực này diễn ra trong bối cảnh Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra con số báo động về việc cứ 10 thanh thiếu niên thì có một người chịu tổn thương tâm lý nghiêm trọng do tác động của thế giới ảo.

Ảnh minh họa 

Song hành với những thắt chặt về pháp lý là sự khủng hoảng về nội dung do sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo. Năm 2025 ghi nhận sự tràn ngập của cái gọi là "AI slop" – những nội dung AI kém chất lượng, từ những hình ảnh kỳ dị cho đến những video deepfake tinh vi. Những công cụ như Sora của OpenAI, dù mang tính đột phá, lại vô tình tạo ra một "sa mạc" thông tin giả mạo khiến ranh giới giữa thực và ảo trở nên mong manh. Không chỉ dừng lại ở những meme vô hại, nội dung AI đã trở thành vũ khí trong các chiến dịch thông tin sai lệch, từ việc giả mạo tiếng nói của người nổi tiếng đến việc các chính trị gia sử dụng hình ảnh do AI tạo ra để phục vụ mục đích tranh cử. Dù các nền tảng đã nỗ lực gắn nhãn nội dung AI, nhưng quy mô sản xuất quá lớn và sự không nhất quán trong hệ thống kiểm soát của Meta hay TikTok đã khiến người dùng rơi vào trạng thái vỡ mộng và hoài nghi cực độ.

Trong bức tranh tối màu đó, chatbot Grok của Elon Musk nổi lên như một biểu tượng của sự tranh cãi. Việc một trợ lý AI đưa ra những phát ngôn ca ngợi cực đoan hay lan truyền các thuyết âm mưu bài Do Thái đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về trách nhiệm của các nhà phát triển thuật toán. Sự tự do quá mức mà không đi kèm với sự kiểm soát chặt chẽ đã dẫn đến những hệ lụy trực tiếp về mặt xã hội.

Chính vì thế, năm 2025 cũng là năm của những án phạt kỷ lục. Liên minh châu Âu thông qua Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA) đã buộc X phải chi trả 120 triệu euro cho những vi phạm về tính minh bạch. Trong khi đó, TikTok cũng phải đối mặt với mức phạt 530 triệu euro từ cơ quan quản lý Ireland do những sai phạm trong việc bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Khép lại năm 2025, mạng xã hội không còn là một "vùng đất hứa" tự do tự tại. Thay vào đó, nó đang được định hình lại bởi những khung pháp lý chặt chẽ hơn và sự thức tỉnh của người dùng. Sự giám sát ngày càng tăng từ các cơ quan lập pháp báo hiệu rằng năm 2026 sẽ không còn chỗ cho những thuật toán thiếu trách nhiệm, đồng thời buộc các nền tảng phải lựa chọn giữa việc thay đổi để tồn tại hoặc đối mặt với sự đào thải từ chính cộng đồng mà họ từng thống trị.