Đề xuất giải pháp và chiến lược bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia trong bối cảnh chuyển đổi số

Việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (big data) và chuỗi khối (blockchain)... trong quản lý thông tin và bảo vệ an ninh quốc gia trở thành giải pháp chiến lược. Những công nghệ này hỗ trợ hiệu quả trong giám sát, xử lý dữ liệu, đồng thời góp phần bảo vệ chủ quyền thông tin và dữ liệu cá nhân.

Bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia ngày càng cấp thiết

Tại hội thảo khoa học cấp Bộ với chủ đề “Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ báo chí - truyền thông trong kỷ nguyên mới” do Học viện Báo chí và Tuyên truyền tổ chức mới đây, TS. Dương Quốc Bình, Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền cho biết: Trong thời đại toàn cầu hóa và công nghệ số phát triển mạnh mẽ, quản lý và bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia đang trở thành thách thức lớn, đặc biệt trong giai đoạn chuyển đổi số (CĐS). Thông tin không chỉ là tài nguyên chiến lược trong quản lý xã hội, mà còn tác động sâu sắc đến an ninh quốc gia, phát triển kinh tế và văn hóa. Khi thông tin vượt qua biên giới qua các nền tảng số, việc kiểm soát và bảo vệ thông tin ngày càng phức tạp.

Tại Việt Nam, Đảng Cộng sản giữ vai trò lãnh đạo toàn diện trong lĩnh vực thông tin và truyền thông, đặc biệt là bảo vệ nền tảng tư tưởng trong môi trường số - một nhiệm vụ gắn liền với sự ổn định chính trị và phát triển đất nước. Nhà nước có trách nhiệm xây dựng cơ chế, chính sách và pháp luật để triển khai hiệu quả các chiến lược bảo vệ thông tin, an ninh mạng và ngăn ngừa tin giả.

Nghị quyết 36 NQ/TW (2018) nhấn mạnh cần có chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng trước các mối đe dọa từ bên ngoài. Đảng đã chỉ đạo các cơ quan báo chí... tuyên truyền chống tin giả, cung cấp thông tin chính thống, đồng thời triển khai Đề án 1371 nhằm xử lý thông tin sai lệch trên mạng xã hội (MXH). Việc này góp phần bảo vệ an ninh thông tin và lợi ích chính trị quốc gia.

Nhà nước đảm nhận vai trò quản lý thông tin thông qua việc xây dựng hành lang pháp lý như Luật An ninh mạng (2018), yêu cầu các nền tảng công nghệ lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam. Đề án 06 về CĐS quốc gia góp phần thúc đẩy quản lý thông tin hiệu quả. Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được xây dựng với sự phối hợp giữa Bộ Công an và Viettel, đảm bảo bảo mật thông tin cá nhân và phục vụ các dịch vụ hành chính, đáp ứng yêu cầu an ninh và quyền riêng tư của người dân.

Các cơ quan chức năng như Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch cùng Cục An ninh mạng (Bộ Công an) giữ vai trò chủ lực trong kiểm soát thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân và an ninh mạng. TikTok được yêu cầu tăng cường kiểm soát nội dung vi phạm pháp luật, nhất là những nội dung gây hại đến đạo đức xã hội và an ninh quốc gia. Đề án 06 (2021) thúc đẩy xây dựng nền tảng số, chính phủ điện tử, đồng thời tăng cường bảo mật và chống tấn công mạng. Luật An ninh mạng (2018) và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân yêu cầu doanh nghiệp lưu trữ dữ liệu người dùng trong nước và phối hợp với cơ quan chức năng đảm bảo an toàn thông tin quốc gia.

“Trong bối cảnh toàn cầu hóa và CĐS, bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia là thách thức trọng yếu, khi thông tin xuyên biên giới, tin giả và các mối đe dọa mạng ngày càng gia tăng. Việc bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia do đó ngày càng cấp thiết”, TS. Dương Quốc Bình nhấn mạnh.

Ảnh Internet.

Những thách thức trong quản lý thông tin và bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia

Theo TS. Dương Quốc Bình, quản lý thông tin và bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia hiện nay đối diện với nhiều thách thức. Theo đó, có thể kể đến các thách thức:

Thông tin xuyên biên giới và sự phụ thuộc vào nền tảng quốc tế: Các nền tảng truyền thông xuyên biên giới như Facebook, Google, YouTube và TikTok đóng vai trò lớn trong việc lưu trữ, phân phối thông tin, ảnh hưởng mạnh mẽ đến thói quen tiếp nhận thông tin của người dân. Sự phát triển này tạo ra thách thức lớn cho việc kiểm soát thông tin, đặc biệt khi chủ quyền thông tin quốc gia bị đe dọa bởi nội dung không chịu sự quản lý trong nước.

Hoạt động theo mô hình toàn cầu, các nền tảng này cho phép thông tin vượt qua biên giới quốc gia, gây khó khăn cho Việt Nam trong việc ngăn chặn nội dung xấu, tin giả và các thông tin có thể ảnh hưởng đến an ninh chính trị và nền tảng tư tưởng của Đảng.

Ngoài ra, dữ liệu người dùng được lưu trữ bởi các nền tảng quốc tế không chịu giám sát đầy đủ, tiềm ẩn nguy cơ xâm phạm quyền riêng tư và an ninh mạng

Tin giả, thông tin sai lệch và ảnh hưởng đến xã hội: Trong CĐS, các nền tảng như Facebook, YouTube, TikTok và Twitter vừa cung cấp thông tin, vừa là nơi lan truyền tin giả và thông tin sai lệch với tốc độ nhanh chóng. Điều này gây rối loạn xã hội, làm suy yếu niềm tin vào nguồn tin chính thống và ảnh hưởng đến ổn định chính trị.

Bên cạnh đó, sự phát triển của KOLs trên mạng xã hội (MXH) cũng tiềm ẩn rủi ro. Nhiều người nổi tiếng đã quảng bá sản phẩm giả mạo, không kiểm chứng, gây hại cho người tiêu dùng và làm giảm niềm tin vào quảng cáo trực tuyến.

Quản lý và bảo vệ dữ liệu cá nhân trong môi trường số: Sự phát triển của công nghệ số, đặc biệt trong truyền thông số, khiến việc bảo vệ dữ liệu cá nhân trở thành thách thức lớn với các quốc gia. Khi hầu hết hoạt động đều diễn ra trực tuyến, dữ liệu cá nhân bị thu thập và chia sẻ rộng rãi, nhưng chưa được kiểm soát chặt chẽ. Vấn đề bảo mật và quyền riêng tư ngày càng cấp thiết.

Các nền tảng như Facebook, Google, TikTok thu thập lượng lớn dữ liệu người dùng, tiềm ẩn nguy cơ bị lạm dụng. Vụ rò rỉ dữ liệu của hơn 530 triệu tài khoản Facebook năm 2021 cho thấy mức độ rủi ro và đặt ra câu hỏi về trách nhiệm bảo vệ dữ liệu của các công ty công nghệ.

Tại Việt Nam, tình trạng rò rỉ thông tin cá nhân và các vụ lừa đảo qua điện thoại gia tăng. Dữ liệu như số CMND, tài khoản ngân hàng bị đánh cắp và bán trên mạng, trong khi người dân dễ bị lừa do thiếu hiểu biết về an ninh dữ liệu. Thủ đoạn giả danh cơ quan nhà nước để chiếm đoạt tiền diễn ra ngày càng tinh vi...

Nguồn: baocamau.vn.

Giải pháp và chiến lược bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia

Trước thực tế nêu trên, TS. Dương Quốc Bình đã đề xuất giải pháp và chiến lược bảo vệ chủ quyền thông tin quốc gia hiện nay:

Thứ nhất, phát triển cơ chế pháp lý và chính sách quản lý thông tin

Các đạo luật về an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thông tin quốc gia. Luật An ninh mạng (2018) quy định các yêu cầu về bảo mật, bảo vệ hạ tầng số và xử lý vi phạm an ninh mạng. Đặc biệt, luật yêu cầu các nền tảng như Facebook, Google phải lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam để tăng khả năng kiểm soát thông tin. Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân được xây dựng nhằm hoàn thiện khung pháp lý bảo vệ quyền riêng tư, yêu cầu tổ chức, doanh nghiệp thu thập và sử dụng dữ liệu đúng mục đích, ngăn chặn lạm dụng thông tin cá nhân.

Tuy nhiên, việc kiểm soát thông tin từ các nền tảng xuyên biên giới vẫn còn khó khăn, do nhiều công ty chưa có đại diện tại Việt Nam và không hợp tác đầy đủ. Sự phát triển công nghệ nhanh chóng cũng đòi hỏi luật pháp phải liên tục cập nhật để phù hợp thực tế. Chính phủ cần hoàn thiện quy định pháp lý, thúc đẩy hợp tác quốc tế và áp dụng các biện pháp mạnh để buộc các công ty công nghệ tuân thủ luật.

Thứ hai, ứng dụng công nghệ trong quản lý thông tin và bảo vệ dữ liệu

Trước sự phát triển của công nghệ số, việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến như AI, dữ liệu lớn và chuỗi khối... trong quản lý thông tin và bảo vệ an ninh quốc gia trở thành giải pháp chiến lược. Những công nghệ này hỗ trợ hiệu quả trong giám sát, xử lý dữ liệu, đồng thời góp phần bảo vệ chủ quyền thông tin và dữ liệu cá nhân.

AI nổi bật với khả năng phân tích lượng dữ liệu lớn, phát hiện hành vi bất thường và tin giả. Các công cụ AI có thể tự động giám sát MXH, nhận diện nội dung phản động hoặc xuyên tạc để ngăn chặn kịp thời. AI cũng hỗ trợ phát hiện tấn công mạng như từ chối dịch vụ (DoS) hoặc truy cập trái phép vào hệ thống dữ liệu.

Dữ liệu lớn giúp xử lý thông tin từ nhiều nguồn, phát hiện xu hướng và nguy cơ trên không gian mạng. Dữ liệu được phân tích theo thời gian thực, hỗ trợ cơ quan chức năng phản ứng nhanh với các mối đe dọa như tuyên truyền xuyên tạc hoặc gian lận tài chính, bảo vệ hạ tầng quan trọng quốc gia.

Blockchain với khả năng lưu trữ dữ liệu phân tán và chống thay đổi giúp bảo vệ thông tin công dân trong hệ thống chính phủ điện tử. Dữ liệu cá nhân như căn cước, hộ khẩu có thể lưu trên blockchain để đảm bảo tính toàn vẹn và truy xuất dễ dàng, hạn chế giả mạo thông tin.

Thứ ba, nâng cao nhận thức và đào tạo nhân lực về an ninh thông tin

Nâng cao nhận thức và đào tạo nhân lực về an ninh thông tin là trách nhiệm không chỉ của cơ quan chức năng mà còn của các cơ sở đào tạo, đặc biệt là ngành báo chí - truyền thông. Trong đó, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đóng vai trò nòng cốt trong đào tạo nhân lực lĩnh vực này, với nhiều chương trình bồi dưỡng về an ninh mạng và bảo mật thông tin. Sinh viên được trang bị kiến thức công nghệ thông tin, kỹ năng nhận diện tin giả và bảo vệ thông tin trong môi trường số...

Ngoài ra, Học viện còn tổ chức các lớp bồi dưỡng cho nhà báo và cán bộ lãnh đạo ngành báo chí, tập trung vào ứng dụng AI trong phát hiện tin giả, bảo vệ dữ liệu cá nhân và nâng cao hiệu quả truyền thông.

Các chương trình này không chỉ giúp học viên hiểu rõ vai trò của an ninh thông tin trong hoạt động báo chí, mà còn nâng cao năng lực quản lý thông tin của các cơ quan truyền thông. Qua đó, góp phần xây dựng đội ngũ truyền thông có khả năng ứng phó hiệu quả với các thách thức an ninh trong thời đại số./.