Phát triển kinh tế số ở Đông Nam Á: Cơ hội và thách thức

Nền kinh tế số Đông Nam Á đã tăng trưởng nhanh chóng trong những năm gần đây nhờ mức độ số hoá, thâm nhập và sử dụng Internet ngày càng gia tăng. Kể từ năm 2016, số người dùng Internet trong khu vực đã tăng gấp đôi ở 6 quốc gia lớn nhất: Singapore, Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Philippines và Thái Lan.

Nhờ vào sự phổ cập của Internet, Đông Nam Á cũng đang chứng kiến ​​sự tăng trưởng chung của nền kinh tế số, bao gồm thanh toán không dùng tiền mặt, thương mại điện tử (TMĐT), sử dụng phương tiện truyền thông xã hội… Các quốc gia Đông Nam Á đại diện cho triển vọng tăng trưởng mạnh mẽ, với ước tính 600 tỷ USD trong Tổng giá trị hàng hóa (GMV) vào năm 2030.

Sự phát triển của nền kinh tế số không chỉ là một xu hướng mà còn là một yếu tố thay đổi cuộc chơi tiềm năng có thể mở ra sự thịnh vượng chung cho các quốc gia này, nhờ vào dân số trẻ, am hiểu kỹ thuật số.

Dưới đây là một số đặc điểm nổi bật của bối cảnh kinh tế đang thay đổi nhanh chóng của khu vực.

Hành trình ứng dụng kỹ thuật số

Các nước Đông Nam Á đang thực hiện các bước đi được lên kế hoạch để hướng tới việc phổ cập “số” rộng rãi hơn. Các nước nhận thấy số hóa có thể là chìa khóa để mở khóa tăng trưởng kinh tế chung và việc phối hợp với các nước ASEAN khác sẽ giúp mỗi quốc gia thúc đẩy nền kinh tế của mình.

Kế hoạch tổng thể kỹ thuật số ASEAN (ASEAN Digital Masterplan) 2025 đã trở thành ngọn hải đăng giúp định hình các chính sách quốc gia, vạch ra lộ trình toàn diện để các quốc gia trở thành quốc gia số hóa trước tiên. Kế hoạch tập trung vào các lĩnh vực quan trọng như cải thiện phạm vi phủ sóng băng thông rộng và Internet, đáp ứng cơ sở hạ tầng công cộng và mở rộng các dịch vụ tài chính số. Những nỗ lực của các cơ quan quốc tế cũng đang giúp ích cho khu vực.

Ví dụ, sáng kiến ​​"ASEAN số" (Digital ASEAN) của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) bao gồm: Định hình chính sách dữ liệu khu vực; hỗ trợ đào tạo kỹ năng số; xây dựng cơ sở hạ tầng thanh toán số chuẩn hóa; giúp phát triển các biện pháp an ninh mạng; sự trỗi dậy của thương mại điện tử và nền kinh tế số.

Một nghiên cứu của Google, Bain & Company và Temasek cho thấy nền kinh tế số của khu vực đã tăng trưởng gấp 8 lần trong 8 năm qua và giá trị hiện tại của nền kinh tế này là hơn 100 tỷ USD.

Tỷ lệ thâm nhập Internet tăng, từ 34% vào năm 2013 lên hơn 73% vào năm 2024, đã thúc đẩy ứng dụng ngày càng nhiều các sản phẩm và dịch vụ số. Nhiều doanh nghiệp mới ra đời tận dụng Internet để tiếp cận người tiêu dùng và cung cấp hàng hóa và dịch vụ. Đại dịch COVID-19 đã thúc đẩy sự tăng trưởng này hơn nữa do lệnh phong tỏa và người tiêu dùng muốn mọi thứ được giao đến tận nhà.

Hơn nữa, các quan sát cho thấy một số công ty khởi nghiệp mới ở Đông Nam Á đang tiến gần đến lợi nhuận. Đạt được cột mốc này có thể rất quan trọng trong việc chỉ ra rằng khu vực này có nền kinh tế số sâu. Một số bên liên quan đang đóng vai trò trong sự tăng trưởng này, bao gồm cả chính phủ, những bên đang thực hiện vai trò của mình bằng cách tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ thông qua việc xây dựng cơ sở hạ tầng công cộng cần thiết và có khuôn khổ pháp lý thuận lợi.

Mở rộng bao trùm tài chính

Một số lĩnh vực kinh doanh truyền thống đang được số hóa. Công việc trước đây được thực hiện trên giấy tờ hiện được hoàn thành rộng rãi nhờ các thiết bị và Internet. Một số lĩnh vực quan trọng nhất trong quá trình chuyển đổi số bao gồm tài chính, nhân sự, hoạt động, trải nghiệm khách hàng…

Bao trùm tài chính là mối quan tâm chính trong nền kinh tế số, đặc biệt là ở Đông Nam Á, nơi có khoảng 70% dân số chưa được tiếp cận với các dịch vụ tài chính cơ bản. Tuy nhiên, việc tiếp cận Internet ngày càng tăng cho phép các nhà cung cấp dịch vụ tài chính tiếp cận những người tiêu dùng trước đây chưa được phục vụ đầy đủ.

Ví dụ, Akulaku ở Indonesia hướng đến mục tiêu cung cấp dịch vụ ngân hàng cho người tiêu dùng nông thôn trước đây nằm ngoài hệ thống tài chính. Với rất nhiều người dân không có tài khoản ngân hàng hoặc chỉ có thể tiếp cận các dịch vụ tài chính cơ bản nhất, họ không thể bảo vệ số tiền của mình khỏi lạm phát và không có quyền truy cập vào bất kỳ hình thức tín dụng chính thức nào.

Một giải pháp để thay đổi điều này là cho vay ngang hàng. Trong khi các ngân hàng có thể miễn cưỡng cung cấp tín dụng vi mô rủi ro, thì việc thúc đẩy cơ chế có thể tự cho vay ở nông thôn, mở ra một con đường mới cho tín dụng.

Thách thức và cơ hội

Trong khi các vùng nông thôn đang chứng kiến ​​sự gia tăng về kết nối Internet, vẫn còn một khoảng cách ngày càng lớn giữa cung và cầu dịch vụ, đồng thời một số dịch vụ trực tuyến vẫn chưa khả dụng. Trong một số trường hợp, các nền tảng thương mại điện tử không có mạng lưới giao hàng để vươn tới các vùng nông thôn, dẫn đến nhu cầu không được đáp ứng.

Một số thách thức khác vẫn cần phải vượt qua. Các nhà nghiên cứu cho biết cơ sở hạ tầng còn chưa đồng bộ, chẳng hạn như mạng lưới đường bộ, cản trở các doanh nghiệp xây dựng các mô hình kinh doanh tiết kiệm chi phí.

Hơn nữa, các dịch vụ xuyên biên giới vẫn cần được cải thiện cho nhiều doanh nghiệp. Các quy định và hiệp ước quốc tế được chuẩn hóa và phối hợp có thể giúp các quốc gia hưởng lợi và tận dụng năng lực của nhau. Các công ty nhỏ hơn có thể gặp nhiều thách thức hơn đáng kể khi phải chịu sự điều chỉnh của nhiều quy định đa dạng, điều này có thể cản trở sự phát triển của nền kinh tế số trong khu vực.

Nhìn chung, nền kinh tế số ở Đông Nam Á đã có những bước tiến dài trong thập kỷ qua. Các quốc gia trong khu vực đã vượt qua một số cột mốc như mức độ thâm nhập Internet cao và xây dựng cơ sở hạ tầng số công cộng. Mặc dù có một số thách thức, ASEAN có thể sẽ tiếp tục cải thiện bối cảnh số của khu vực và chứng kiến ​​nền kinh tế tăng trưởng./.