AI Overviews: Khủng hoảng truy cập và bài toán đổi mới của ngành báo chí

Google triển khai AI Overviews - tính năng tóm tắt nội dung ngay trên trang kết quả tìm kiếm, đang tạo ra một bước ngoặt lớn trong cách người dùng tiếp cận thông tin. Tuy nhiên, bên cạnh sự tiện lợi mà người dùng nhận được, công nghệ này đang gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với ngành báo chí.

Lưu lượng truy cập sụt giảm nghiêm trọng

AI Overviews sử dụng các thuật toán AI để tạo ra các bản tóm tắt ngắn, trình bày phía trên các liên kết kết quả tìm kiếm truyền thống. Người dùng có thể nhanh chóng tiếp cận thông tin mà không cần nhấp chuột vào bài viết gốc. Hệ quả là nhiều nhà xuất bản đang chứng kiến mức giảm lưu lượng truy cập từ 30 - 80%, một con số đáng báo động.

Việc số lượt nhấp chuột sụt giảm kéo theo sự suy giảm về lượng hiển thị quảng cáo - một nguồn thu chủ lực của các cơ quan báo chí. Đặc biệt, các tòa soạn quy mô nhỏ, vốn phụ thuộc nhiều vào lưu lượng tìm kiếm, đang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất khi nội dung của họ thường bị các mô hình AI khai thác mà không có sự ghi nhận nguồn hay thỏa thuận hợp tác nào. Thực trạng này đặt ra câu hỏi lớn về tính bền vững của mô hình báo chí dựa vào quảng cáo trong kỷ nguyên AI.

Áp lực tài chính đè nặng các tòa soạn

Doanh thu quảng cáo - “phao cứu sinh” của nhiều tòa soạn, đang suy giảm rõ rệt khi AI Overviews làm giảm lưu lượng truy cập vào trang. Các hình thức quảng cáo dựa vào lượng người truy cập lớn như banner, bài viết tài trợ hay quảng cáo hiển thị đều chịu tác động tiêu cực. Dữ liệu cho thấy một số tòa soạn đã mất tới 50% doanh thu quảng cáo kể từ khi tính năng tìm kiếm tích hợp AI được triển khai.

Các cơ quan báo chí lớn với nguồn thu đa dạng như thu phí thuê bao, tổ chức sự kiện hay khai thác dữ liệu độc quyền có khả năng chống chịu tốt hơn. Tuy nhiên, họ vẫn không tránh khỏi ảnh hưởng tiêu cực từ sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng thông tin do AI gây ra.

Trong khi đó, các tòa soạn nhỏ, không có tiềm lực tài chính đủ mạnh có nhiều nguy cơ phải đóng cửa. Việc cắt giảm ngân sách, tinh giản nhân sự và giảm sản lượng nội dung là những hệ quả khó tránh, từ đó làm giảm tính đa dạng, chiều sâu và vai trò giám sát xã hội của nền báo chí.

Thách thức trong ghi nhận nguồn và chia sẻ lợi ích

AI Overviews thường trích xuất nội dung và lập luận từ các bài viết báo chí mà không ghi rõ nguồn gốc hoặc gắn liên kết trực tiếp đến nhà xuất bản gốc. Việc thiếu minh bạch trong ghi nhận nguồn khiến các cơ quan báo chí mất đi cả sự công nhận lẫn lưu lượng truy cập – hai yếu tố sống còn trong môi trường số. Điều này không chỉ gây thiệt hại về mặt kinh tế mà còn đặt ra những vấn đề nghiêm trọng về đạo đức và quyền sở hữu nội dung.

Trong bối cảnh chưa có hệ thống minh bạch và đáng tin cậy để ghi nhận nguồn và chia sẻ lợi ích, căng thẳng giữa các công ty công nghệ và các cơ quan báo chí sẽ tiếp tục làm gia tăng mối lo ngại về tính công bằng trong hệ sinh thái thông tin số. Nếu không có một cơ chế công bằng và minh bạch, ngành báo chí có nguy cơ bị lấn át bởi các mô hình AI trích xuất nội dung mà không chịu trách nhiệm về bản quyền hay giá trị lao động trí tuệ.

Chiến lược thích ứng trong kỷ nguyên AI

Đổi mới đang trở thành “phao cứu sinh” giúp ngành báo chí vượt qua làn sóng biến động do AI gây ra. Dù đối mặt với nhiều thách thức từ sự trỗi dậy của AI, các tòa soạn tin tức vẫn chủ động tìm kiếm hướng đi mới để thích nghi.

Việc tối ưu hóa nội dung cho thuật toán AI, tương tự như các chiến lược SEO truyền thống, vẫn mang lại hiệu quả cho một số tổ chức, đặc biệt là trong việc duy trì khả năng hiển thị trên các nền tảng tìm kiếm.

Nhiều tòa soạn đã chủ động chuyển dịch sang các hình thức nội dung mới như video, podcast - những kênh có khả năng tiếp cận trực tiếp với độc giả, ít phụ thuộc vào các công cụ tìm kiếm truyền thống.

Trong khi đó, nhiều tòa soạn nhỏ chuyển hướng tập trung vào các chủ đề chuyên biệt, tin tức địa phương hoặc điều tra chuyên sâu, nhằm khẳng định giá trị nội dung mà AI khó có thể thay thế. Một số tòa soạn đầu tư phát triển ứng dụng truy cập trực tiếp, bản tin email định kỳ nhằm xây dựng hệ sinh thái thông tin độc lập, giảm thiểu tác động từ AI Overviews.

Bên cạnh đó, các nỗ lực liên kết trong ngành thông qua hình thức hợp tác hoặc liên minh cũng đang được thúc đẩy nhằm kêu gọi các nền tảng công nghệ tham gia vào các thỏa thuận cấp phép sử dụng nội dung công bằng, theo đó các nhà cung cấp AI phải trả phí khi sử dụng nội dung báo chí làm dữ liệu huấn luyện hoặc trích dẫn.

Việc thử nghiệm các giải pháp như xác minh nguồn gốc nội dung bằng công nghệ blockchain hoặc triển khai mô hình thanh toán vi mô cho từng lượt đọc bài viết đang được xem là những hướng đi tiềm năng, dù vẫn đang trong giai đoạn đầu.

Trong bối cảnh ngành báo chí đứng trước nhiều thách thức chưa từng có, sự linh hoạt trong chiến lược và đổi mới không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn cho các nhà xuất bản trong kỷ nguyên AI.

Việc triển khai AI Overviews đánh dấu khởi đầu cho một cuộc chuyển đổi sâu rộng trong cách thức truyền tải thông tin đến công chúng, buộc các tòa soạn phải thích ứng nhanh chóng. Các tòa soạn không chỉ đối mặt với thách thức công nghệ mà còn buộc phải xem xét lại mô hình kinh doanh cốt lõi của mình. Sự sụt giảm lưu lượng tìm kiếm đã phơi bày điểm yếu của hệ thống dựa vào quảng cáo, khiến ngành báo chí phải nhanh chóng đa dạng hóa nguồn thu.

Những chiến lược như phát triển nội dung chuyên sâu, chuyển đổi sang mô hình thuê bao, hay tối ưu hóa hiển thị theo thuật toán AI được xem là hướng đi tiềm năng. Tuy nhiên, các vấn đề cốt lõi như ghi nhận nguồn, công bằng trong phân phối lợi ích và chia sẻ doanh thu vẫn còn là thách thức chưa có lời giải.

Ngành báo chí đang đứng trước ngã rẽ quan trọng, và chìa khóa để tồn tại chính là đổi mới và hợp tác. Khi AI tiếp tục phát triển mạnh mẽ, các tòa soạn, tổ chức tin tức cần chủ động định hình lại vai trò của mình, không chỉ để thích nghi, mà còn để khẳng định vị thế và bảo đảm tính bền vững của báo chí trong kỷ nguyên số./.