Chúng ta có đang mất đi các kỹ năng tư duy phản biện vào tay AI không?

Khi ngày càng nhiều nơi làm việc áp dụng các công nghệ AI mới nổi, nghiên cứu tại Microsoft cảnh báo rằng việc sử dụng AI trong thời gian dài có thể làm xói mòn khả năng nhận thức của chúng ta.

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, sự bùng nổ của các công cụ AI tạo sinh (gen AI) đang trở thành một phần không thể thiếu trong công việc hàng ngày của nhiều người. 

Thời gian gần đây, một nghiên cứu của Microsoft và Đại học Carnegie Mellon đã chỉ ra rằng việc ngày càng phụ thuộc vào các công cụ AI có thể đang xói mòn khả năng tư duy phản biện của con người. Điều này dấy lên những lo ngại về việc liệu chúng ta có đang từ bỏ một trong những kỹ năng quan trọng nhất của bản thân.

AI có giết chết khả năng sáng tạo của chúng ta? Hình ảnh: Getty

Sự tin cậy mù quáng vào AI

Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát 319 lao động trí óc từ nhiều lĩnh vực như khoa học máy tính, giáo dục, và tài chính. Các nhà nghiên cứu ghi nhận rằng người lao động có xu hướng tin tưởng hơn vào các nhiệm vụ được hỗ trợ bởi gen AI, đặc biệt khi họ cảm thấy rằng AI thể hiện khả năng tư duy phản biện. Theo khảo sát, niềm tin vào gen AI dường như mâu thuẫn với khả năng tư duy phản biện của chính họ. Sự phụ thuộc này không chỉ khiến người lao động đánh mất sự độc lập trong nhận thức mà còn có thể tước đi khả năng phán đoán cần thiết trong nhiều tình huống.

Suy giảm khả năng tư duy độc lập

Một trong những phát hiện đáng lo ngại trong nghiên cứu là việc cơ giới hóa các nhiệm vụ thông qua AI có thể làm suy yếu hệ thống cơ nhận thức của người lao động. Khi con người ngày càng ít sử dụng khả năng tư duy độc lập của mình, họ trở nên kém chuẩn bị hơn khi cần đối mặt với các thách thức tư duy phức tạp.

Như báo cáo chỉ ra, ngày càng nhiều chuyên gia chỉ can thiệp khi kết quả của AI không đạt yêu cầu, cho thấy một xu hướng thụ động trong cách thức làm việc.

Mối quan hệ giữa gen AI và tính sáng tạo

Mặc dù gen AI có thể giúp tăng cường khả năng sáng tạo bằng cách cung cấp những gợi ý và ý tưởng mới, nhưng những gợi ý này thường thiếu đi chiều sâu cảm xúc và tính độc đáo mà chỉ con người mới có thể mang lại. 

Theo nghiên cứu, AI không thể đổi mới theo cách mà con người có thể, và sự sáng tạo không chỉ đơn giản là việc tạo ra nội dung mới từ những gì đã tồn tại.

Tư duy phản biện cần được củng cố

Mặc dù có một phần ba (36%) người tham gia khảo sát đã sử dụng tư duy phản biện để giảm thiểu rủi ro từ câu trả lời của AI, nhưng điều này vẫn không đủ để tạo ra sự đa dạng trong kết quả. Nghiên cứu khẳng định rằng việc bồi dưỡng chuyên môn và sự tự tin có thể cải thiện khả năng tư duy phản biện, nhưng điều đó còn cần phải đi kèm với nỗ lực cá nhân để không trở thành những người tiêu dùng nội dung thụ động từ AI.

Khi công nghệ AI ngày càng trở nên phổ biến trong các lĩnh vực trí thức, câu hỏi đặt ra là liệu chúng ta có đang từ bỏ những kỹ năng tư duy phản biện quý giá hay không? Việc phụ thuộc vào AI ở một mức độ nào đó có thể dẫn đến sự thu hẹp trong khả năng suy nghĩ độc lập của con người. 

Để không đánh mất các kỹ năng cần thiết trong thế giới tự động hóa, chúng ta cần rèn giũa tư duy phản biện trong công việc và cuộc sống hàng ngày. Hãy kết hợp công nghệ với con người để tối đa hóa tiềm năng cá nhân mà không để công cụ làm suy yếu sự chủ động và khả năng phát triển trí tuệ của chúng ta.