Vai trò của báo chí trong xây dựng và phát triển Liên hiệp Hội Việt Nam

Khi thông điệp khoa học được truyền tải rõ ràng, khi phản biện chính sách dựa trên tri thức đến được với toàn xã hội, Liên hiệp Hội Việt Nam sẽ có thêm nền tảng vững chắc để thực hiện tốt sứ mệnh tập hợp, đoàn kết trí thức và đóng góp thiết thực vào sự phát triển của đất nước.

Sáng 27-11 tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam - LHHVN) đã tổ chức hội thảo “Vai trò của báo chí trong việc xây dựng và phát triển Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam”. Hội thảo dưới sự chủ trì của PGS.TS. Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch LHHVN và ThS. Lê Thanh Tùng Trưởng ban Phổ biến kiến thức LHHVN.

Quang cảnh hội thảo.

Phát biểu khai mạc, PGS.TS. Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch LHHVN nhấn mạnh, báo chí từ lâu đã là kênh truyền thông chiến lược, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đưa chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về khoa học và công nghệ đến với đội ngũ trí thức và nhân dân. Báo chí cũng là diễn đàn rộng mở, nơi giới khoa học trao đổi học thuật, phản biện chính sách và chia sẻ tri thức một cách công khai, minh bạch. Ông cho biết thêm, hệ thống báo chí của LHHVN hiện gồm 68 báo và tạp chí khoa học. Dù theo đề án sắp xếp mới (chưa được phê duyệt) hệ thống sẽ chỉ còn 18 đơn vị, nhưng yêu cầu nâng cao chất lượng, chuyên nghiệp hóa nội dung vẫn luôn là nhiệm vụ trung tâm.

PGS.TS. Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch LHHVN phát biểu khai mạc.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến đã làm rõ hơn vai trò của báo chí đối với sự phát triển của LHHVN trong nhiều phương diện: Từ truyền thông chính sách, lan tỏa tri thức khoa học, thúc đẩy hoạt động tư vấn - phản biện, đến xây dựng niềm tin xã hội đối với đội ngũ trí thức….

Tạo lập diễn đàn Báo chí - Trí thức - Đổi mới sáng tạo

Theo TS Lê Công Lương, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Khoa học và Hợp tác quốc tế LHHVN, báo chí thực hiện đồng thời ba chức năng: Thông tin, giám sát xã hội và định hướng dư luận. Khi phản ánh kịp thời các dự thảo luật, các hoạt động tham vấn, cũng như những bất cập từ thực tiễn, báo chí góp phần làm cho phản biện chính sách của LHHVN trở nên sâu sắc, có sức thuyết phục và lan tỏa hơn. Báo chí cũng là kênh giúp kiến nghị khoa học thực sự đến với cơ quan quản lý và người dân, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị công.

TS Lê Công Lương trình bày tham luận.

Bên cạnh những kết quả đạt được, ông Lương cũng chỉ ra một số hạn chế cần khắc phục như: Thiếu cơ chế phối hợp thường xuyên, thiếu chiến lược truyền thông cấp địa phương và sự e dè của nhiều hội ngành khi làm việc với báo chí. Để khắc phục, ông Lương đề xuất thiết lập đầu mối truyền thông rõ ràng; đào tạo kỹ năng truyền thông chính sách cho chuyên gia; xây dựng kho dữ liệu mở; phát triển tuyến bài chuyên sâu giữa LHHVN và các tòa soạn; tổ chức diễn đàn định kỳ (Báo chí - Trí thức - Đổi mới sáng tạo) và đưa truyền thông vào từng nhiệm vụ phản biện…

Nhà khoa học cần được bù đắp bằng những lợi ích phi vật chất qua hệ thống báo chí.

Theo PGS.TS. Nhà Xã hội học Phạm Bích San, trước hết, báo chí tạo công ăn việc làm cho rất nhiều chuyên gia khoa học và công nghệ trong lúc giao thời giữa bao cấp và kinh tế thị trường, hàng trăm tờ báo, bản tin của Liên hiệp Hội đã là nguồn sống cho nhiều cán bộ khoa học và công nghệ nói chung và Liên hiệp Hội nói riêng. Sự hỗ trợ về kinh tế này đã đem lại uy tín và tiếng tăm lớn cho Liên hiệp Hội nói chung và báo chí Liên hiệp Hội nói riêng.

PGS.TS. Nhà Xã hội học  Phạm Bích San.

Thứ hai, việc quảng bá thông tin và, một phần, các kết quả khoa học qua các báo, chí Liên hiệp hội giúp LHHVN khẳng định vai trò của mình là một tổ chức khoa học với những nét đặc thù riêng góp phần bổ sung vào các hoạt động khoa học và công nghệ nước nhà cùng với hai Viện hàn lâm và các trường đại học. Nếu không có hoạt động này vai trò và vị trí của LHHVN khó được khẳng định trong cộng đồng khoa học Việt Nam, vốn tồn tại một mặc định không chính xác rằng LHHVN không làm khoa học.

Cuối cùng, báo chí LHHVN giúp cho giới khoa học biết được ai là ai, điều kiện tối cần thiết để mỗi người trí thức quyết định có tham gia vào tổ chức LHHVN hay không. Xin được lưu ý rằng giới khoa học thật thường không khá giả gì, và sự hy sinh lợi ích kinh tế của họ cần được bù đắp bằng những lợi ích phi vật chất qua hệ thống báo chí - Nhà Xã hội học Phạm Bích San bảy tỏ.

TS Lê Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam phát biểu.

Hoàn thiện khung pháp lý về giám sát - phản biện xã hội

Nhìn nhận vai trò báo chí từ lăng kính tư vấn và phản biện chính sách công, TS Lê Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam khẳng định, báo chí giữ vị trí then chốt trong việc thúc đẩy tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quá trình hoạch định chính sách. Báo chí phát hiện những lỗ hổng trong quản lý, những bất cập khi chính sách đi vào cuộc sống; đồng thời tạo ra không gian đối thoại bình đẳng giữa nhà khoa học, nhà quản lý và người dân. Sự đồng hành của báo chí góp phần tăng uy tín của các kiến nghị khoa học, tăng tính thuyết phục của phản biện, đồng thời giúp xã hội hiểu rằng phản biện không phải để phản đối, mà để hoàn thiện chính sách tốt hơn.

Từ những phân tích đó, ông Nghiêm đề xuất nhiều kiến nghị đối với Nhà nước như: Hoàn thiện khung pháp lý về giám sát - phản biện xã hội của các tổ chức khoa học; bảo đảm ngân sách cho truyền thông khoa học; khuyến khích báo chí đầu tư chiều sâu cho phân tích chính sách; và mở rộng kho dữ liệu dùng chung để báo chí và Liên hiệp Hội Việt Nam có nguồn thông tin đầy đủ, chính xác.

TS Nguyễn Văn Cảm, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học Kỹ thuật Thú y.

Xây dựng chiến lược truyền thông tổng thể

Theo TS Nguyễn Văn Cảm, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học Kỹ thuật Thú y, báo chí là lực lượng truyền thông chiến lược, góp phần truyền tải chủ trương, phổ biến kiến thức và thúc đẩy phong trào đổi mới sáng tạo. Đồng thời, báo chí góp phần tạo dựng hình ảnh, uy tín và thương hiệu của Liên hiệp Hội Việt Nam, cũng như tôn vinh đội ngũ trí thức bằng việc ghi nhận những tấm gương tiêu biểu, các sáng kiến và công trình nghiên cứu xuất sắc.

Ông cũng nhấn mạnh vai trò đặc thù của các tạp chí khoa học, nơi thể hiện năng lực học thuật, phản biện và lan tỏa tri thức của hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam. Một tạp chí đạt chuẩn quốc gia hoặc quốc tế sẽ tạo điều kiện công bố kết quả nghiên cứu, phổ biến tri thức chuẩn mực, cung cấp bằng chứng khoa học cho hoạch định chính sách và nâng cao chất lượng phản biện. Để phát huy mạnh mẽ hơn tiềm năng này, ông đề xuất xây dựng chiến lược truyền thông tổng thể; đầu tư phát triển tạp chí theo chuẩn quốc gia và quốc tế; đào tạo phóng viên, biên tập viên chuyên trách; tăng cường hợp tác giữa báo và tạp chí khoa học; đồng thời tổ chức giải thưởng báo chí hằng năm nhằm tôn vinh các tác phẩm và công trình xuất sắc.

Luật gia, Nhà báo Đặng Đình Chấn - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Việt Nam hội nhập.

Thiết lập cơ chế phối hợp giữa LHHVN và các cơ quan báo chí

Phát biểu tham luận tại Hội thảo, Luật gia, Nhà báo Đặng Đình Chấn - Phó Tổng Biên tập Tạp chí Việt Nam hội nhập, Phó Chủ tịch Viện Chính sách, Pháp luật và Quản lý đã nhấn mạnh: Trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế tri thức và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ ngày càng quan trọng. LHHVN là tổ chức tập hợp, đoàn kết trí thức rộng lớn nhất cả nước, góp phần tư vấn - phản biện - giám định xã hội, phổ biến tri thức khoa học và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Để thực hiện tốt sứ mệnh đó, báo chí, với vai trò là cầu nối thông tin, diễn đàn của trí thức và kênh truyền thông chính sách cần được phát huy mạnh mẽ hơn nữa để tham gia tích cực vào tiến trình phát triển LHHVN.

Đại biểu tham dự hội thảo.

Nhà báo Đặng Đình Chấn cho rằng, nếu 5 vai trò của các CQBC được phát huy, báo chí sẽ có những đóng góp to lớn và thực chất hơn nữa vào sự phát triển của LHHVN:

Thứ nhất, báo chí trong hệ thống LHHVN là kênh truyền tải tri thức khoa học đến cộng đồng, chuyển tải các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, góp phần định hướng dư luận khoa học; đồng thời truyền thông về các hoạt động khoa học - công nghệ của các hội thành viên, các nhà khoa học và các chương trình nghiên cứu.

Thứ hai, thông qua các bài báo chất lượng, báo chí trong hệ thống giúp lan tỏa các phát hiện mới, các kiến nghị chính sách, các phân tích khoa học phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước; cũng đồng nghĩa với những đóng góp của LHHVN vào tiến trình phát triển chung.

Thứ ba, báo chí có thể tạo áp lực dư luận tích cực đối với việc sử dụng kết quả nghiên cứu khoa học trong xây dựng chính sách. Bởi trong thực tế, không phải kết quả nghiên cứu tích cực nào cũng đều được quan tâm ứng dụng trong hoạt động xây dựng chính sách.

Thứ tư, báo chí góp phần tôn vinh trí thức, tạo động lực cho sáng tạo và nghiên cứu. Báo chí đồng thời là môi trường để các nhà khoa học, đặc biệt là lớp trẻ, rèn luyện phương pháp nghiên cứu, kỹ năng viết bài, công bố công trình khoa học.

Thứ năm, một hệ thống báo chí chuyên nghiệp, đạt chuẩn quốc gia và quốc tế chính là thước đo năng lực nghiên cứu của các hội thành viên, đồng thời góp phần nâng cao uy tín và vị thế của LHHVN trong hệ thống chính trị và trong xã hội.

Từ thực tiễn hoạt động báo chí hiện nay có thể nhận thấy, trong nhiều giải pháp cho vấn đề này (như: Xây dựng mạng lưới nhà báo viết về khoa học - công nghệ; Chủ động cung cấp thông tin từ các hội thành viên; Tăng cường truyền thông số và đa nền tảng…) thì giải pháp quan trọng nhất là Thiết lập cơ chế phối hợp giữa LHHVN và các cơ quan báo chí.

NB Hồ Quang Lợi - Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số VN phát biểu.

Cũng tại hội thảo, nhiều ý kiến của các nhà báo, chuyên gia, nhà quản lý báo chí đã trao đổi, thảo luận về vai trò, sự đóng góp của báo chí đối với sự phát triển của Liên hiệp Hội Việt Nam cũng như những kiến nghị, đề xuất để thời gian tới báo chí đóng góp nhiều hơn nữa trong việc xây dựng, phát triển Liên hiệp Hội Việt Nam.

Những ý kiến tại hội thảo đều thống nhất: Báo chí không chỉ là phương tiện truyền thông, mà là một bộ phận cấu thành trong tiến trình nâng cao chất lượng tư vấn, phản biện và xây dựng hình ảnh của LHHVN.

Trước những yêu cầu mới, LHHVN và báo chí cần bước vào giai đoạn hợp tác sâu rộng, bài bản, chuyên nghiệp hơn. Khi thông điệp khoa học được truyền tải rõ ràng, khi phản biện chính sách dựa trên tri thức đến được với toàn xã hội, LHHVN sẽ có thêm nền tảng vững chắc để thực hiện tốt sứ mệnh tập hợp, đoàn kết trí thức và đóng góp thiết thực vào sự phát triển của đất nước.