Luật Trí tuệ nhân tạo phải đảm bảo 04 trụ cột cốt lõi

Ngày 17/11, thực hiện chương trình Phiên họp thứ 51, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo.

Tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng đã trình bày về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, bao gồm 08 Chương với 36 điều. Mục tiêu của dự án Luật là thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước, tạo ra một hành lang pháp lý đột phá để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đồng thời quản lý rủi ro, bảo vệ lợi ích quốc gia, quyền con người và chủ quyền số.

Quan điểm xuyên suốt của dự án Luật là đặt con người làm trung tâm. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định nguyên tắc tối cao là AI phải phục vụ con người, không thay thế con người, và con người phải có vai trò giám sát các quyết định trọng yếu do AI đưa ra. Hơn nữa, mọi hệ thống AI phải tuân thủ các tiêu chí về minh bạch, trách nhiệm và an toàn.

Dự thảo Luật được thiết kế theo hướng luật khung, linh hoạt và thích ứng với tốc độ phát triển của công nghệ. Luật quản lý các hệ thống AI theo mức độ rủi ro, khuyến khích phát triển AI trong nước và tự chủ công nghệ, lấy AI làm động lực tăng trưởng nhanh, bền vững, qua đó bảo đảm chủ quyền số quốc gia.

Tại Phiên họp thứ 51, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo

Phát biểu chỉ đạo tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã khẳng định tầm quan trọng của việc ban hành Luật AI không chỉ là vấn đề khoa học công nghệ, mà là động lực cốt lõi cho sự phát triển kinh tế – xã hội, an ninh quốc phòng và hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Để đạt được mục tiêu đó, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu Luật Trí tuệ nhân tạo phải đảm bảo bốn trụ cột then chốt:

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo: Tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho nghiên cứu, ứng dụng và thương mại hóa các sản phẩm AI.

Đảm bảo quyền con người: Xây dựng cơ chế đảm bảo tính minh bạch, công bằng và trách nhiệm giải trình trong mọi hệ thống AI.

Quản lý rủi ro theo cấp độ: Phân loại hệ thống AI theo mức độ ảnh hưởng (thấp, trung bình, cao, không thể chấp nhận được) và áp dụng các biện pháp quản lý tương ứng, đặc biệt là các lĩnh vực nhạy cảm.

Hợp tác quốc tế và chủ quyền dữ liệu: Đảm bảo sự hài hòa với các tiêu chuẩn toàn cầu, đồng thời giữ vững chủ quyền dữ liệu quốc gia.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh một nét riêng trong dự án Luật của Việt Nam: đó là việc Lấy con người là trung tâm, cùng với các yếu tố bảo đảm an toàn an ninh mạng, tự chủ quốc gia, phát triển bao trùm bền vững, và quản trị cân bằng và hài hòa.

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội (UB KHCN&MT) Nguyễn Thanh Hải đã trình bày Báo cáo thẩm tra.

Một trong những vấn đề cốt lõi được UB KHCN&MT đưa ra là quan điểm về "cân bằng giữa quản lý và thúc đẩy phát triển". Ủy ban nhận định nội hàm của cụm từ "cân bằng" chưa thực sự rõ ràng và có thể gây hiểu nhầm về sự đối lập giữa hai mục tiêu. Cơ quan thẩm tra kiến nghị thay cụm từ này thành “hài hòa giữa quản lý và thúc đẩy”. Theo Ủy ban, quản lý minh bạch và hiệu quả chính là nền tảng để thúc đẩy phát triển bền vững. Nếu quản lý quá chặt sẽ kìm hãm phát triển, còn quản lý quá lỏng sẽ khó kiểm soát rủi ro.

UB KHCN&MT cũng nhất trí với quan điểm xây dựng Luật khung để đảm bảo sự linh hoạt, nhưng đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính đồng bộ với nhiều luật chuyên ngành khác như Bộ Luật Dân sự, Luật Chất lượng sản phẩm, Luật Sở hữu trí tuệ (đặc biệt về vấn đề bảo hộ quyền sở hữu đối với sản phẩm do AI tạo ra), và mối quan hệ với các luật chuyên ngành trong lĩnh vực y tế, giáo dục, giao thông.

Ngoài ra, nhằm đảm bảo tính tương thích với quốc tế, Ủy ban đề nghị cập nhật nội dung Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) vừa được ký kết vào tháng 10/2025.

Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương, cũng đóng góp nhiều ý kiến quan trọng về khía cạnh an ninh và xã hội. Ông đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu kỹ lưỡng việc phân loại mức độ rủi ro và những điều khoản cấm, không cấm được đưa vào Luật.

Đặc biệt, Thượng tướng Trần Quang Phương lưu ý việc cân nhắc sử dụng AI để tránh ảnh hưởng đến các lĩnh vực trọng yếu như an ninh quốc phòng, quản lý vận hành năng lượng, hàng không và sức khỏe con người. Ông cũng yêu cầu làm rõ mối quan hệ quản lý giữa Luật AI với Luật An ninh mạng và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân để tránh chồng chéo, đảm bảo sự thống nhất trong quản lý nhà nước.

Hơn nữa, một vấn đề xã hội quan trọng được đề cập là tác động của AI đối với trí não và khả năng học tập của trẻ em, yêu cầu cơ quan soạn thảo bổ sung giải pháp phòng tránh những tác động tiêu cực này.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đánh giá cao sự nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ, Bộ KH&CN và các cơ quan của Quốc hội trong việc chuẩn bị hồ sơ dự án Luật phức tạp này trong thời gian ngắn.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thống nhất trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo tại Kỳ họp lần thứ 10, Quốc hội khóa XV. Bộ KH&CN và các cơ quan liên quan được giao nhiệm vụ rà soát, nghiên cứu, tiếp thu và giải trình đầy đủ các ý kiến, đảm bảo chất lượng cao nhất cho dự thảo Luật, với tinh thần thống nhất đây là luật khung để tạo điều kiện phát triển tối đa cho công nghệ AI tại Việt Nam.

Với sự chỉ đạo quyết liệt và sự chuẩn bị kỹ lưỡng, Luật Trí tuệ nhân tạo hứa hẹn sẽ trở thành một bước ngoặt lịch sử, định vị Việt Nam trong cuộc đua công nghệ toàn cầu, đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia và quyền lợi của người dân trong kỷ nguyên số.