Sửa Luật Chuyển giao công nghệ để phát triển thị trường khoa học công nghệ

Trong bối cảnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và yêu cầu phát triển bền vững, Bộ Khoa học và Công nghệ đang gấp rút hoàn thiện Dự thảo Luật Chuyển giao công nghệ (sửa đổi) để bảo đảm tiến độ trình Quốc hội xem xét, thông qua.

Hoàn thiện khung pháp lý về chuyển giao công nghệ

Luật Chuyển giao công nghệ năm 2017 đã tạo hành lang pháp lý cho hoạt động chuyển giao công nghệ trong nước, chuyển giao công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam và chuyển giao công nghệ từ Việt Nam ra nước ngoài. Luật đã cung cấp khung pháp lý về đối tượng, hình thức, phương thức chuyển giao công nghệ, quyền chuyển giao công nghệ…

Tuy nhiên, sau gần một thập kỷ thi hành, Luật Chuyển giao công nghệ đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa theo kịp tốc độ phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thế giới; chưa đáp ứng yêu cầu đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đưa đất nước phát triển mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.

Đơn cử, đối tượng công nghệ được điều chỉnh chưa bao quát các công nghệ mới; chính sách về tài chính, pháp lý, thể chế cho bên chuyển giao và bên nhận chuyển giao công nghệ chưa đầy đủ; thiếu chính sách khuyến khích, hỗ trợ chuyển giao công nghệ nội sinh; thị trường khoa học và công nghệ hoạt động yếu; quản lý nhà nước về chuyển giao công nghệ chưa hiệu quả…

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn cho biết, việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ nhằm tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về chuyển giao công nghệ; tăng cường tính minh bạch, hiệu quả quản lý là cần thiết và cấp bách.

Dự thảo Luật hướng tới tạo điều kiện thuận lợi cho nghiên cứu khoa học và doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận công nghệ tiên tiến, đồng thời quản lý rủi ro, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; cũng như tăng cường phân cấp, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hướng tới phát triển thị trường khoa học và công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân.

Tại cuộc họp báo thường kỳ tháng 9 tại Bộ Khoa học và Công nghệ, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo Chu Thúc Đạt cho biết, Dự thảo Luật Chuyển giao công nghệ được xây dựng nhằm đạt 4 mục tiêu chính: Hoàn thiện khung pháp lý; thúc đẩy thị trường khoa học và công nghệ phát triển minh bạch; khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu; đổi mới sáng tạo và tăng cường kiểm soát hoạt động chuyển giao công nghệ xuyên biên giới, đồng thời nâng cao năng lực quản lý nhà nước.

Ông Chu Thúc Đạt, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, thông tin về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ tại buổi họp báo thường kỳ tháng 9 của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Theo Phó Cục trưởng Chu Thúc Đạt, Dự thảo Luật tập trung sửa đổi, bổ sung 6 nhóm chính sách mới:

Thứ nhất, phạm vi công nghệ được điều chỉnh trong Luật trở nên bao quát hơn, đồng thời bổ sung thêm các khái niệm và công nghệ mới như công nghệ chiến lược, công nghệ xanh.

Thứ hai, thúc đẩy chuyển giao công nghệ nội sinh, bao gồm chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp/tổ chức, cá nhân trong nước, thương mại hóa kết quả nghiên cứu và phát triển, bao gồm quy định về quyền sở hữu và quyền sử dụng công nghệ, góp vốn bằng công nghệ vào dự án đầu tư, sửa đổi, bổ sung công nghệ khuyến khích chuyển giao.

Thứ ba, phát triển thị trường khoa học và công nghệ được định hướng phát triển theo hướng chuyên nghiệp và minh bạch hơn. Dự thảo đưa ra chính sách đối với các tổ chức trung gian của thị trường như sàn giao dịch công nghệ, cơ sở ươm tạo, dịch vụ chuyển giao công nghệ, các tổ chức định giá và thẩm định giá công nghệ, đồng thời quy định chi tiết hơn về nội dung hợp đồng chuyển giao.

Thứ tư, tạo động lực tài chính, thể chế, pháp lý cho hoạt động chuyển giao công nghệ. Thông qua rà soát, bổ sung các chính sách khuyến khích và ưu đãi cho cả bên chuyển giao và bên nhận chuyển giao. Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nếu công bố và thực hiện kế hoạch chuyển giao công nghệ cho doanh nghiệp trong nước sẽ được hưởng ưu đãi.

Ngoài ra, các gói thầu quốc tế trong lĩnh vực công nghiệp công nghệ chiến lược phải kèm theo cam kết từ tổng thầu, nhà thầu nước ngoài về chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực cho doanh nghiệp Việt Nam.

Thứ năm, để đảm bảo an ninh công nghệ và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, dự thảo cũng bổ sung quy định về kiểm soát hoạt động chuyển giao công nghệ xuyên biên giới, trong đó có chuyển giao từ Việt Nam ra nước ngoài, đồng thời sửa đổi, bổ sung những hành vi bị nghiêm cấm trong lĩnh vực này.

Thứ sáu, tăng cường quy định giám sát, thống kê, đo lường hiệu quả chuyển giao công nghệ. Cụ thể, các dự án đầu tư có sử dụng công nghệ sẽ phải được thẩm định ngay từ giai đoạn xem xét, quyết định chủ trương và quyết định đầu tư.

Dự thảo cũng bổ sung yêu cầu thẩm định công nghệ đối với những dự án phải đăng ký cấp Giấy chứng nhận đầu tư nhưng không thuộc diện chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời quy định rõ trách nhiệm của cơ quan chủ trì thẩm định trong việc phối hợp giám sát công nghệ. Ngoài ra, còn có bổ sung về cơ chế báo cáo, khai báo thông tin trên Cổng thông tin về chuyển giao công nghệ, cùng với phân cấp, phân quyền trong công tác quản lý để tăng hiệu lực thực thi.

Với những điểm mới như mở rộng phạm vi điều chỉnh, tăng cường ưu đãi tài chính - pháp lý và khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu, dự luật được kỳ vọng sẽ tạo dựng khung pháp lý hiện đại, minh bạch, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển thị trường khoa học và công nghệ.

Trên nền tảng đó, Luật Chuyển giao công nghệ không chỉ là công cụ pháp lý quản lý hoạt động công nghệ, mà còn trở thành động lực nuôi dưỡng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Ưu tiên chuyển giao công nghệ tạo động lực phát triển đất nước

Theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng, nhiều năm qua Việt Nam vẫn chủ yếu gia công, lắp ráp, chưa chú trọng làm chủ công nghệ. Đã đến lúc phát triển dựa vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Bộ trưởng nhấn mạnh: Dự luật cũng rút gọn thủ tục hành chính, cập nhật danh mục công nghệ mới, công nghệ chiến lược và mở rộng ưu đãi cho hoạt động chuyển giao.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng.

Dự thảo Luật chia công nghệ thành 3 nhóm: Cấm, hạn chế và khuyến khích chuyển giao. Nhóm cấm gồm công nghệ lạc hậu, gây ô nhiễm, ảnh hưởng quốc phòng, an ninh, sức khỏe, đạo đức xã hội; Nhóm hạn chế là máy móc hiệu suất thấp, tạo chất thải, dùng tài nguyên khan hiếm hoặc liên quan bí quyết, giống, vật liệu đặc trưng, chỉ được thực hiện khi có cấp phép; Nhóm khuyến khích là các công nghệ mới, hiện đại, thân thiện môi trường, được ưu đãi cao nhất về thuế, vốn và thủ tục hành chính.

Ngoài ra, Dự thảo Luật quy định 3 mức độ chuyển giao công nghệ, gồm ứng dụng, làm chủ và nghiên cứu - phát triển. Mỗi mức độ sẽ được Nhà nước áp dụng chính sách hỗ trợ và ưu đãi tăng dần tương ứng, nhằm khuyến khích doanh nghiệp tiến tới tự làm chủ và sáng tạo công nghệ.

Bên cạnh đó, Dự thảo Luật bổ sung quy định về tổ chức trung gian chuyển giao công nghệ - mô hình phổ biến ở nhiều quốc gia phát triển nhưng còn thiếu tại Việt Nam. Các tổ chức này sẽ giúp doanh nghiệp nhỏ, địa phương khó khăn tiếp cận, tiếp nhận và làm chủ công nghệ mới.

Dự thảo Luật cũng mở rộng sang chuyển giao công nghệ nội sinh, khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu trong nước. Doanh nghiệp và nhà khoa học có thể góp vốn bằng công nghệ, Nhà nước được phép mua, phổ biến công nghệ đã làm chủ để hỗ trợ sản xuất.

Chính sách tăng cường kiểm soát chuyển giao công nghệ xuyên biên giới cũng được sửa đổi, bổ sung nhằm bảo đảm an ninh công nghệ, đồng thời thúc đẩy xuất khẩu công nghệ Việt Nam. Nhà nước sẽ phát triển thị trường khoa học và công nghệ minh bạch, chuyên nghiệp, với sàn giao dịch và trung tâm công bố công nghệ làm hạt nhân kết nối cung - cầu./.